İnsanlığın dünya üzerindeki kaynakları nasıl kullandığı üzerine araştırmalar yapan Küresel Ayakizi Ağı (Global Footprint Network) tarafından yürütülen araştırmada 2022 yılında tüm dünya için belirlenen Limit Aşım Günü 28 Temmuz. Yani küresel olarak 1 yıl içinde tüketilmesi gereken kaynaklar 5 ay daha erken tüketilerek 1,75 dünya varmış gibi yaşanıyor. Dünya ortalaması için bu tarih 2002 yılında 21 Eylül, 2012 yılında ise 4 Ağustos olarak belirlenmişti.
Bu yıl Türkiye için Limit Aşım Günü 22 Haziran olarak belirlendi. Yılın bitmesine 192 gün kala ülkemizin kendi kendini yenileyebileceğinden fazlasını tükettiği görülüyor. Yani ülkemizde yenilenebilir kaynaklar dünya ortalamasından 35 gün daha hızlı tüketiliyor.
Her yıl insanlığın doğal kaynaklara ve hizmetlere olan talebinin, gezegenin o yıl yeniden üretebileceği kaynakları aştığı güne “Dünya Limit Aşımı Günü” deniyor. Küresel Ayak İzi Ağı (Global Footprint Network), her yıl Dünya Limit Aşım Günü’nü belirlemek için, içinde bulunulan yılda dünyanın biyolojik kapasitesinin, insanlığın ekolojik ayakizini sağlamaya yettiği gün sayısını hesaplıyor. Yılın geri kalan günleri küresel ölçekte aşırı tüketime karşılık geliyor. Dünya Limit Aşım Günü, gezegenin biyolojik kapasitesinin yani dünyanın o yıl üretebileceği ekolojik kaynakların miktarının, insanlığın ekolojik ayakizine yani insanlığın o yıl için talep ettiği kaynaklara bölünmesi ve bir yıldaki gün sayısı olan 365 ile çarpılmasıyla limit aşım gününün ne kadar ileri tarihe taşındığı hesaplanıyor.
Doğal kaynaklar ve insan tüketimi arasındaki bu açık, insanlığın ekolojik kaynakları hızla tüketmesi ile atmosfere başta karbondioksit olmak üzere zararlı gazlar salması sonucunda oluşuyor. Küresel Ayakizi Ağı, her yıl dünya ortalamasının yanında, ülkelerin çevresel etkisini değerlendirerek ülkelere göre Limit Aşım Günü tarihlerini de yayınlıyor.
Dünya Limit Aşımı Günü kavramı ilk olarak, 2006 yılında Global Footprint Network tarafından başlatıldı ve dünyanın en büyük koruma kuruluşu olan Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) da, 2007’den beri Dünya Limit Aşım Günü’ne katılımı ile devam etmekte. Dünyanın geleceğinin nasıl olacağı geçmişte yapılanlar kadar güncel seçimler ve gelecekte atılacak adımlarla da belirlenir. Daha sürdürülebilir seçimler yaparak ve daha bilinçli bir hayat sürerek her birey dünyanın kaynaklarının tükenme hızının yavaşlatılmasına katkıda bulunabilir. Bunun içinde karbon ayak izini azaltacak uygulamaları ülkeler ve kişiler olarak hayata geçirerek gelecek nesillere borç bırakılmamalıdır. Bu konularda yapılabilecekler aşağıda özetlendiği şekliyle çok fazla güç, emek veya maddiyat gerektirmeyen, doğal ve sade yaşamla yapabileceklerden ibaret. Böyle davranarak karbon ayakizi azaltılıp limit aşım gününü ileriye götürülebilir.
Enerji tasarrufu
Evlerde ve iş yerlerinde enerji tasarrufu yaparak bireysel karbon ayakizi önemli ölçüde azaltılabilir. Tüm dünyada karbon ayakizini yarı yarıya azaltmak, Dünya Limit Aşım Günü’nün üç aydan fazla bir süre ileriye gitmesi anlamına gelir. Enerji tasarruflu elektronik aletlere geçmek, kullanılmadığı zamanlarda elektronik aletleri fişten çekmek ya da kapatma düğmeli prizler kullanmak; güneş veya rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir temiz enerji kaynaklarını tercih etmek, yeniden doldurulabilir pil ve bataryalar kullanmak karbon ayakizini azaltabilir ve limit aşımı gününü kısaltabilir.
Gıda tüketim alışkanlıklarını gözden geçirmek
Dünya kaynaklarının yarısı insanlığın beslenmesi için kullanılmakta. Bu nedenle gereksiz tüketimden kaçınmak ve gıda alışverişlerini bu gerçeği akılda tutarak yapmak gereksiz kaynak kullanımını azaltarak Limit Aşım Gününü ileriye taşıyabilir. Gıda israfının dünya çapında yarıya indirilmesi ile Limit Aşımı Günü 13 gün ileriye kaydırılabilir. Fazla gıdanın bozulmadan değerlendirilmesi veya paylaşılması ve ihtiyaç kadar gıda alınması ile karbon ayakizi önemli oranda azaltılabilir.
Bireysel ulaşım yerine, toplu taşım ve bisiklet kullanımı ve kısa mesafelerin yürünmesi
2050 yılında tüm dünya nüfusunun yüzde 70 ila 80’inin kentlerde yaşayacağı öngörülüyor. Küresel olarak otomobil kullanımı sonucu yaratılan karbon ayakizi yarı yarıya azaltıldığında ve bunun yerine toplu taşıma ve bisiklet kullanıldığında veya kısa mesafelere yürünerek gidildiğinde Dünya Limit Aşım Günü 13 gün ileri alınabilir.
Yeşil doğayı korumak ve artırmak
Dünyadaki yeşil alanlar bir yandan orman yangınları, diğer yandan bireyler ve kurumlar tarafından yapılaşma amacıyla hızlı bir şekilde yok edilmekte. Global Forest Watch (Küresel Ormanları İzleme Kurumu) verilerine göre dünyanın önemli tropikal bölgelerinde 2020 yılında toplamda 42 bin kilometrekare ormanlık alan yok oldu. Bu miktar, Türkiye yüzölçümünün neredeyse 16’da biri kadar. Yalnızca ormanlardan kaynaklanan kayıplar bile, 575 milyondan fazla arabanın yıllık karbondioksit emisyonuna eşdeğer. Bunun için insanlığın topyekun var olan yeşil alanları koruması ve yok olanların yeniden yeşillenmesini sağlaması gerekiyor
Tüketimi azaltmak, eldekileri değerlendirmek, geriye dönüştürmek
Dünya çapında her yıl 40 milyon ton elektronik atık oluşuyor. Her saniye bir çöp kamyonu kadar kumaş atığı yakılıyor ya da çöp toplama alanlarına atılıyor. Yeni bir ürün satın almadan önce evde ve elde bulunan ürünleri tamir etme ya da yeniden değerlendirme seçeneklerini düşünmek, gelinlik, abiye kıyafet, smokin gibi yalnızca birkaç kez kullanılacak ürünleri kiralama ya da ödünç alma seçeneklerini değerlendirmek karbon ayakizini azaltılabilir.
Geri dönüştürülmeyen plastikler hem çöp alanlarında toplanarak metan gazı yayılmasına neden olmakta hem de küçük parçalara bölünüp su ve toprağa karışarak tüm canlılar için tehdit oluşturmaktadır. Dünyada her gün 1,5 milyar pet şişe üretilmekte. Pet şişelere depozito koymak, plastik kullanımını azaltmak, geri dönüştürülebilir ambalaja sahip ürünleri tercih etmek, satın alınan plastik ambalajlı ürünleri geri dönüşüme kazandırmak karbon ayakizini azaltarak bir yandan beklenmedik doğal felaketlere yol açan iklim değişikliklerini önlemeye katkı yaparken, bir yandan da canlı yaşamı için olmazsa olmazımız içilebilir temiz su kaynaklarının azalmasını önleyerek daha yaşanılabilir bir dünyanın oluşmasına katkıda bulunur.
Yukarıda anlatılan uygulanabilir bir yaşam tarzı tercih edilerek sürdürülebilir bir gelecek için doğru adımları atılarak hem geleceğe borçlanmamak hem de Limit Aşım Günü’nü ileri tarihe taşımak (Move the date) mümkündür. İşe kendimizi değiştirmekle başlayalım ve büyük edebiyatçı Tolstoy’un “Şimdi yalnızca yaşan insanlar değil gelecek nesillerde soyuluyor” şeklindeki tarihe mal olmuş söylemi ile tüketim çılgınlığına kapılarak küresel kapitalizmin esiri olmayalım.
Kaynaklar
- Dünya Limit Aşım Günü | Watsons Bloghttps://blog.watsons.com.tr › Sağlıklı Yaşam
22 Haz 2022
- Özge Sivrioğlu, TÜRKİYE VE DÜNYA LİMİT AŞIM GÜNÜ https://www.cevremuhendisligi.org
- Dünya Limit Aşım Günü: https://tr.euronews.com 29 Tem 2021
- Limit Aşım Günü nedir?iklim gazetesihttps://iklimgazetesi.com 9 May 2022