İnsanlık, Antik Çağ düşünürlerinden Sokrates, Platon ve Aristo’dan günümüze kadar varoluş, yaşamın anlamı ve nasıl mutlu olunur sorularına yanıtlar aramıştır. Bu felsefi arayışlar, bilim ve teknolojide gelişimi sağlarken aynı zamanda insanlık için yaşamı koruma, sevgi, saygı, adalet, özgürlük ve dürüstlük gibi evrensel ahlaki ilkelerin benimsenmesini de sağlamıştır. 21. yüzyılı şekillendirecek iki eğilimden söz etmek mümkündür. Bunlardan ilki, küresel ve yerel demografik eğilimler olup ikincisinin ise önümüzdeki yüzyılın şekillenmesi konusunda öne çıkan teknolojik eğilimler olduğu görülmektedir.
Günümüzde nüfus artışı, yaşam süresinin uzaması, kronik hastalıklar, göçler, küreselleşme, teknoloji, bilişim, tanı ve tedavi yöntemlerindeki bir takım gelişmeler sağlık hizmetlerinde değişimi ve yeniliği beraberinde getirmektedir. Bu değişimler bireyleri, toplumu, sağlık bakımını ve hemşireliği doğrudan etkileyecek dinamikleri içermektedir. Tedavi ve bakım yöntemlerindeki gelişmelerin getirdiği sağlık harcama maliyetlerinde azalma ve insanların hastanede kalış sürelerinde kısalma sonuçları, hemşireler tarafından bilim ve teknolojinin yakından izlenmesinin ve kullanılmasının ne denli önemli olduğunu göstermektedir.
Önümüzdeki yıllarda insanın değerliliği ve bilimin insana zarar vermeden kanıta dayalı kullanımı ön plana çıkacaktır. Yapay zeka tabanlı teknolojilerle hastalara daha doğru bilgi sunmak için tarama sonuçlarını bilgi tabanlarına dahil eden algoritmalar radyolojik görüntüleme alanındaki ilerlemelerle birleştirilecektir. Bununla birlikte; hastaya müdahale ederken sanal siber doktorların, robot cerrahların, metaverse hemşirelerin ve doku mühendisliğindeki gelişmelere bağlı olarak yapay organların kullanımı artacaktır. Nitekim 1960’larda astronotların sağlık durumlarını anlamak ve gereğini yapmak için uzaya hemşire gönderen NASA, Mars’a ulaşmak için hazırladığı dijital sağlık master planında bu yüzyılda tele-tıp, güçlü ve taşınabilir tanı cihazları, 3D yazıcı teknolojisinin kullanımının artacağını belirtmiştir.
Bu yüzyılda bilim ve teknolojideki gelişmeler sayesinde daha mükemmel bir biyolojik yapı ve daha kaliteli bir yaşamı sağlamada insanlığın kendini gerçekleştirme performansı tavan yapmıştır. Nitekim bu yüzyılda insan, Tanrı rolü oynamaya başlamış; ömrü uzatma ve ölümsüzlüğü getirme, doğanın dengesini insanlık ve canlılar adına değiştirme uğraşlarıyla, yapay zeka ve robot insan gücü çalışmalarıyla kendi varoluşunu tehlikeye atmaya başlamıştır. Dolayısıyla insanın varoluşu ve yaşamının anlamı riske sokulmuştur. Bu yüzyıldaki değişen teknolojik eğilimleri ve bunların hemşireliğe olan yansımalarını göz önünde bulundurduğumuzda; Kanada Hemşireler Birliği’nin hemşirelik ve sağlık bilimi hakkında yaptığı senaryo çalışmasında 2020’li yıllar ve sonrasında robot sağlık çalışanlarının özellikle robot hemşirelerin ortaya çıkacağı öngörülmüştür. Nitekim birçok meslekte olduğu gibi hemşirelik mesleğinde de robotlara gereksinim olmaktadır. İnsan hemşireler, önemleri artacak şekilde sağlık sektöründe yerlerini koruyacak olsalar dahi onların işlerini kolaylaştıracak pek çok alanda robot hemşirelerden yararlanılacaktır.
Sonuç olarak;
Tanı, tedavi, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinde fiziksel ya da biyolojik girişimlerde 21. yüzyıl teknolojileri ve robototik yöntemlerin kullanımı, iyileşme ve yaşam kalitesinde büyük başarı sağlayacağı kesindir. Bu gelişmeler, hemşireliğin önemli bir hizmet alanı olan bakımı kolaylaştırırken terapötik iletişimi içeren hümanistik yaklaşımdan uzaklaşmayı arttıracaktır. Robot hemşire, hastanın üşüme verilerini değerlendirerek üzerine bir battaniye örtebilir. Ancak “korkan, üzülen bir hastayı, sevgi ve şefkati ile saran ve kucaklayan” insan hemşire örneğinde olduğu gibi psikososyal gereksinimlerini karşılamada hümanistik yaklaşımı sergileyemez. Başka bir değişle hemşireler; kendini gerçekleştirmede sergilediği çılgın performansı ile varoluşunu tehlikeye sokan insanı, sanal değil, gerçeklik içinde koruyacak ve iyileştirecek laik maneviyatcılığı içeren hümanistik modellere sıkı sıkı sarılmalıdır.
Kaynaklar
Yıldırım N., Aştı N.: 21. Yüzyıl ve Hemşirelik Felsefesi. 6. Uluslararası/ 17. Ulusal Hemşirelik Kongresi. Ankara. 2019, 1-11.