Dünya Hepatit Günü nedeniyle Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), viral hepatit için test ve tedavinin yaygınlaştırılması çağrısında bulunarak, mevcut enfeksiyon eğilimlerinin devam etmesi halinde hastalığın 2040 yılına kadar sıtma, tüberküloz ve HIV’in toplamından daha fazla insanı öldürebileceği uyarısında bulunmuştur.
Hepatit karaciğer hasarına ve kansere neden olmakta ve her yıl bir milyondan fazla insanın ölümüne yol açmaktadır. Hepatit enfeksiyonları içinde hastalık ve ölümlerin çoğunun nedeni hepatit B ve C dir. Bu makalede hepatit B nin ülkemizde daha sık görülmesi ve aşısının olması nedeniyle önlenebilir bir hastalık olduğu için hepatit B den bahsedilecektir.
2021 yılında DSÖ nün yayınladığı raporda dünya çapında hepatit B enfeksiyonlu 296 milyon kişinin tahmin edildiği ve bunların sadece %10 nun teşhis edildiği, buz dağının altında tanı almamış %90 lık bir grubun bulunduğu vurgulanmaktadır.
28 Temmuz 2023 dünya hepatit gününde hala bu rakamlar geçerli olup kronik hepatit B ile yaşayanların sadece %10’una teşhis konulmakta ve enfekte olanların sadece %2’si hayat kurtaran ilaçları almaktadır. Hepatit B için test ve tedavi hizmetleri DSÖ bölgeleri genelinde düşük olmakla birlikte; teşhis ve tedavi edilmemiş hepatit B enfekte nüfusun tahmini küresel yükünün neredeyse %90’ı üç DSÖ bölgesinde yaşamaktadır: Bunlar Batı Pasifik (%36 ve %38), Afrika (%30 ve %28) ve Güneydoğu Asya Bölgesi (%22 ve %21)dir. Parantez içindeki rakamlar sırasıyla teşhis ve tedavi edilmemeiş hastaların oranını göstermektedir. Avrupa ve Amerika da tanı almamış ve tedavi edilmemiş hepatit B vakalarının oranı ise sırasıyla sadece %4, %4.4; %%2.2,%5 olup yukarıda bahsedilen üç dezavantajlı bölge ile kıyaslanamayacak oranda düşüktür. Ülkemiz için özel bir rakam olmamakla birlikte Doğu Akdeniz bölgesi için verilen %15.7 ve % 6 içinde yer almakta, hepatit B tanısı ve tedaviye erişim üç dezavantajlı bölgeye göre daha iyimser oranlar görülmektedir. Hepatit B aşısına erişim için benzer bölgelerde benzer oranların geçerli olabileceğini söylemek mümkündür.
DSÖ’nün Dünya Hepatit Günü kampanyası, “Bir hayat, bir karaciğer” teması altında, uzun ve sağlıklı bir yaşam için karaciğeri hepatite karşı korumanın önemini vurgulamakta ve iyi bir karaciğer sağlığının, kalp, beyin ve böbrekler de dahil olmak üzere, çalışmak için karaciğere bağlı olan diğer hayati organlara da fayda sağladığını belirtmektedir.
DSÖ Genel Direktörü “Hepatiti önlemek, teşhis etmek ve tedavi etmek için her zamankinden daha iyi araçlara sahip olmamıza rağmen, dünya çapında milyonlarca insanın teşhis edilmemiş ve tedavi edilmemiş hepatitle yaşadığını” belirterek, “DSÖ’nün , hayat kurtarmak ve hepatiti sona erdirmek için giderek daha uygun maliyetli tedavi edici ilaçlar da dahil olmak üzere bu araçların kullanımını genişletmek için ülkeleri desteklemeye kararlıdır” ifadesiyle viral hepatitle savaşımda DSÖ nün umut verici tutumunu dile getirmiştir.
DSÖ, ülkelerin 2030 yılına kadar hepatitin ortadan kaldırılması yolundaki ilerlemelerini izlemek için yeni bir rehber paylaşacağını duyurarak, hedeflerin DSÖ kapsamındaki ülkelerde; Hepatit B ve C’den kaynaklanan yeni enfeksiyonları ve ölümleri azaltmak: hepatit B ile yaşayan tüm hamile kadınların tedaviye erişimini sağlamak, doğumda bebeklerine hepatit B aşısı yapmak, hepatit B ve/veya hepatit C ile yaşayan kişilerin %90’ına teşhis etmek ve hepatit teşhisi konulan tüm kişilerin en az %80’ine tedavi sağlamak olduğunu bildirmiştir. Ayrıca tüm dünyada hepatit B ve C dahil kan transfüzyonu ve enjeksiyon kaynaklı zararları azaltmak için de uygun kan transfüzyonu ve güvenli enjeksiyonlar için harekete geçilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
Geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde hepatit B nin en sık nedeni hepatitli anneden çocuğa hepatit B bulaşmasıdır (Vertikal geçiş). Anneden çocuğa hepatit B geçişini ortadan kaldırmanın tek yolu tüm hamile kadınların hamilelikleri sırasında hepatit B için test edilmeleri, pozitif çıkmaları halinde tedavi görmeleri ve yeni doğan bebeklerine de aşı yapılması gerekmektedir.
Aşılama yoluyla çocuklarda hepatit B enfeksiyonlarının azaltılması, genel olarak viral hepatit enfeksiyonlarının sınırlandırılması için kilit bir müdahaledir. Göçlerle demografik yapısı değişen ve kocaman bir ülke haline gelen dünyada, Hepatit B oranlarının çok yüksek, aşıya erişimin çok az yada hiç olmadığı Batı ve Orta Afrika’daki pek çok ülkenin yenidoğan aşılama programlarının hızlandırılması DSÖ başta olmak üzere tüm sağlık örgütlerinin ana hedefi olmalıdır .
Ülkemizde pandemi döneminde oluşan aşı karşıtlığı Sağlık Bakanlığı tarafından her türlü bilgilendirme araçları (televizyon, afiş, broşür gibi) kullanılarak hızla bertaraf edilip, hepatit B aşısı dahil tüm yenidoğan ve çocukluk aşıları zaman kaybetmeden hızla uygulanmalıdır.
DSÖ de 28 Temmuz 2023 Dünya Hepatit Günü temasında sağlıklı bir yaşam ve karaciğer sağlığını korumak için hepatit testi yapılmasını, teşhis konulursa tedavi edilmesini ve hepatit B’ye karşı aşı olunmasını önermektedir.
Kaynaklar
- WHO ReportViral hepatitis B and C policies in countries and burden of disease in WHO regions, 2023
- Global progress report on HIV, viral hepatitis and sexually transmitted infections, 2021. Accountability for the global health sector strategies 2016–2021: actions for impact. Geneva: World Health Organization; 2021
- WHO launches “One life, one liver” campaign on World Hepatitis Day https://www.who.int 28 July 2023