Acil servis hizmetinin temel amacı, ani ve beklenmedik bir anda ortaya çıkan bir hastalık veya yaralanma durumunda hastayı daha ileri sakatlık ve ölümden korumaktır. Acil tıp uzmanlığı diğer uzmanlık dallarının aksine herhangi bir anatomik sisteme yönelik değil, halkın ihtiyacına yönelik ortaya çıkmış ve gelişmiştir. Hizmet, hastanın talebine yöneliktir ve başvurular sınırlandırılamaz. Nüfusun ve sağlık hizmet maliyetlerinin artması, hastalıkların daha çok tetkik ve tedavi seçeneklerine yönlenerek çözülmeye çalışılması, hastanelerde hasta sayısındaki artışa yol açmaktadır. Tıbbi bakıma ulaşmanın bir giriş kapısı da olan acil servislerin yoğunluğu, son yıllarda sadece ülkemizin değil, tüm dünyanın ortak bir sorunudur. Yoğunluğa bağlı olarak acil servisin hizmet kapasitesinin aşıldığı bir durum söz konusu olduğunda hastalar bekletilmek zorunda kalınabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken başvuran tüm hastaların tıbbi ihtiyaçlarını belirlemek, aciliyeti daha fazla olan hastalara önceliği vermektir. Bunu sağlayacak sistem ise acil servislerde triaj uygulamasıdır.
Türkçe’de henüz bir karşılığı olmayan bir kelime olan triaj; seçmek ayıklamak, sınıflandırmak anlamına gelmektedir. Fransızcadaki “trier” kelimesinden köken almaktadır. İlk olarak kahve tanelerinin kalite ve boyutlarına göre ayrılması için kullanılmıştır. Tıp alanında da ilk kez Napolyon savaşlarında, yetersiz sağlık kaynakları nedeni ile ciddi şekilde yaralanmış askerleri ölüme bırakarak, daha hafif yaralı olanlara müdahale edip yeniden savaş alanına geri dönmelerini sağlamak için kullanılmıştır. Günümüzde hastane öncesi alanda, acil servislerde, savaş ve afet durumlarında olmak üzere farklı uygulama protokolleri mevcut.
Acil servislerdeki triaj sistemlerinin amacı başvuru anında hastaları hemen değerlendirip, başvuru şekillerine, yakınmalarına, hastalıklarının kısa öyküsüne ve vital bulgularına göre aciliyetin önceliğini belirlemek ve sınıflandırmaktır. Bu sayede hastaların güvenliği sağlanmakta ve ihtiyacı olan hastaların bekletilmeden daha hızlı bir şekilde ancak daha uygun zaman ayrılarak değerlendirilmesi sağlanmaktadır. Acil servislerin kalite kriterleri içinde sayılan bazı zaman ölçütlerini sağlamanın çaresi de olmaktadır. Örneğin, göğüs ağrısı ile acil servise başvuran bir hastanın EKG’sinin çekilip yorumlanması için önerilen 10 dakikanın ve ya fibrinolitik tedavi başlamak için önerilen 30 dakikanın altındaki bir süreyi sağlamanın yöntemi olacaktır. Triaj hiçbir zaman hastaların değerlendirilip poliklinik veya başka alanlara yönlendirildiği bir hizmet değildir. Hastalar mutlaka acil servis içinde uygun alana alınıp, bir hekim tarafından değerlendirilmeden gönderilmemelidir.
Bugün birçok hastanemizin acil servisinde, özellikle hekim ve yardımcı personel kapasitesinin üzerinde hasta bakımı yapılmaktadır. Yoğunluğun aşırı olduğu saatlerde gerçek acil hastaların bir kısmına yeterli düzeyde zaman ayrılıp değerlendirilmemekte, gerek izlem gerekse de yapılması gereken tetkik ve tedaviler uygulanmadan bakım sonlanabilmektedir. Uygun ve tecrübeli sağlık personelleri ile yapılan triaj, bu yoğun saatlerde öncelikli hastaların daha iyi bakım almasının çözümü olabilir.
Bu aşamada akla gelen sorular çoktur: Acil servise gelen hastalar bekler mi? Triajı kim yapar? Bekletmek yerine başka bir çözüm bulunabilir mi?
Başka bir çözüm bulmak mümkündür. Günlük saatlik hasta başvurusu sayısına göre acil servis tasarımlamak, her alan için çok sayıda hekim ve yardımcı sağlık personelini çalıştırmak, laboratuvar ve görüntüleme hizmetlerini gecikme olmaksızın yerine getirecek olanakları sağlamak gibi. Ancak bu hiçbir zaman etkin olmayacaktır ve hiçbir idareci bunu istemeyecektir. Doğaldır ki, hizmet kalitesini artırmak amacı ile tetkik-tedavi ve hastaneye yatış hizmetlerinin optimum şartlarda uygulanması için her hastane çaba harcamalıdır.
Hekimin, hemşirenin, diğer sağlık personellerinin veya sağlık personeli olmayan sekreter veya hastane hzimetlilerinin triaj yaptığı örnekler vardır. Birçok hastanemizde belki de kapıda hastayı ilk karşılayan güvenlik görevlisi veya hastane hizmetlisi değil midir? Hekim, triaj yapmak için kıymetli bir elemandır. Acil servis triajı için önerilen kişiler ise bu konuda eğitim almış ve deneyimli yardımcı sağlık personelleridir.
Hastalar bekler ancak bunu gerçekleştirmek için toplumu bilinçlendirmek, doğru triaj yapmak ve kaliteli acil sağlık hizmetini sunmak gerekmektedir. Etkin bir triajda amaç hastaların bekleme süresini kısaltmaya yönelik olmalıdır. Uygun bir triaj ile seçilen ve yakınması daha az acil olan hastaları hızlı bakım alanlarında değerlendirmek bir çözüm olabilir. Ancak unutmamak gerekir ki, acil servis hizmet ihmal edilmemesi gereken bir sağlık hizmetidir. Kimin, nerede, ne zaman ihtiyaç duyacağı bilinmemektedir. İhtiyaç duyduğu anda en iyi hizmeti almak herkesin hakkıdır, bizlerin sorumluluğudur. Günümüzdeki hasta yoğunluğu içinde daha iyi hizmeti sunmak için acil servis triajı uygulanmaya başlanması gereken bir basamaktır.