Acil kelimesi acele eden, gecikmemesi gereken anlamına gelmekter ve bu kelimenin acil tıp hizmetlerindeki önemi çok daha büyük ve önemli olmaktadır. Bu durumda bazı hastanelerimizin asansörleri bile yavaş ve arızalı olunca "Acil bunun neresinde?" diye düşünmekten kendimizi alamıyoruz.
Nicedir büyük kentlerde özellikle bir ambulans gördüğümde çok üzülürüm ve bu araç hastayı acaba nasıl sağlık kuruluşuna yetiştirecek, diye düşünür dururum. Eğer yetişebildiyse o hasta çok şanslıdır diye düşünürüm. Çünkü ambulansların çok kısa sürede sağlık kuruluşuna varmaları gerekir. Acilde bazen değil saatler, hatta dakikalar, saniyeler bile insan hayatını etkileyebilir.
Acil tedavi ve bakımda; travma, yaralanma veya hastalığı izleyen, ilk bir saat içinde seri olarak gelişen olaylar dizisi ve bu olayların mortalite oranı üzerine etkileri tanımlanarak, gerekli önlemlerin en kısa zamanda alınması amaçlanır. İlk amaç kişinin hayatının kurtarılmasıdır. Acil bakım zamanında yapılmalıdır. Kazalarda ilk 20 dakika içerisinde kazaya uğrayanların 1/3’ü, ilk yarım saat içerisinde ise kazazedelerin yüzde 45’i ölmektedir. Bu durum hayatın kurtarılması yönünde en etkin sürenin ilk yarım saat olduğunu, iyi değerlendirilmesi gerektiğini ve acil bakımda zaman yönetiminin önemini ortaya koyar. Burada en önem verilecek nokta, hastaya ulaşmada çabuk harekettir. Eğer zamanın en önemli faktör olduğuna inanılmaz ve çabuk hareket edilmezse, hastayı kurtarmada geç kalınabilir ve en önemli etik ilke olan zarar vermeme ilkesi çiğnenir. Bu ilke acilin bundan sonraki dönemlerinde de önemli olup, diğer bir önemli ilke olan yararlı olma ilkesi ile de yakın ilişki içindedir. Yine Batı ülkelerinin bazılarında olduğu gibi trafikte bir ambulans yolu olmalı ve bunlar ayrı kullanılan tren, tramvay veya metro yolları gibi ayrı ve bağımsız olarak yapılmalıdır. Burada acil ekibi olay yerine gelene kadar bir felaket ya da kazadan kişiyi ilk kurtaran, o sırada onun yanında bulunan kişidir. Bu kurtarıcı, halktan herhangi bir kişi ya da kişilerdir. Acil ekibinin olay yerine çabucak gelmesi beklenirken belki de hastayı yangından, trafik kazasından, yaralanmalardan, ani tıbbi durumlardan acil ekibine teslim etmek üzere ilk müdahaleyi yapacak bu kişilerin bu konuda bir miktar eğitimli olması beklenir. Yani halkın acil konusunda kurslarla eğitilmesi ile en azından hastayı acil ekibine teslimden önce zarar vermeden kurtarmanın yapılması sağlanır.
İlk müdahale eden, kaza veya hastalık yerinde olan kişidir. Bunlar itfaiyeci, polis, güvenlik görevlisi, iş yeri veya okul hemşiresi, antrenör, cankurtaran, grup lideri veya benzeri kişiler olabilir. Bu kişilerin ilk yardım veya ilk müdahale eğitimi olabilir veya olmayabilir. İdeal olarak bu kişilerin ulaştırma bölümü tarafından geliştirilmiş olan ilk müdahale düzeyine kadar eğitilmiş olmaları gerekir.
Türkiye’de halka ilk yardım eğitimi verilmesi konusunda en yaygın ve kapsamlı uygulama sürücü kurslarıdır. Yine fabrikalarda işçilere ilk ve acil yardım kursları verilmektedir. Ayrıca, örneğin; bazı dernekler de kurslar düzenlerler. İstanbul’daki Akut Derneği buna örnektir. Ancak araştırmalar (bir yıllık ehliyetli kişilere uygulanan anketler) kişilerin aldıkları ilk yardım bilgilerinin yüzde 70’ini hatırlamadıklarını göstermektedir.
Olay mahalline ulaşan ekibin, ilk önce kendini güvene alması gerekir. Bazen acil yardım hizmetine koşanlar, dikkatsizlikleri ve ihmal neticesinde kendileri kazaya maruz kalırlar. Bu bakımdan ambulansın kaza yerinin güvenli ve uygun yerine park edilmesi gerekir. Sağlık ekibi ile iş birliğine dikkat edilmelidir. Gerekli işaret ve işaretçilerden faydalanılmalıdır. Gereksiz kalabalık ve telaş önlenmelidir. Kaza yerinde kaza ortamından çekip çıkarmaya ve triyaj işlemine iyi karar verilmelidir.
Bilindiği gibi acil olayların haber alınışı ile kurtarma operasyonu başlar. Triyaj ve acil yardım tedavisi ile birlikte taşınma gerçekleştirilir.
Acil bölüm öncesi tedavi ve bakımda hastaya ulaşan acil ekibinin ilk müdahale yapacak ekip olarak büyük sorumluluğu vardır. Acil durumu değerlendirme ve yönetme, bulunduğu yerde hastayı iyi tanılama, acil girişim için gereçleri kullanma, haberleşme ve gerekli yardım kaynaklarını sağlama, nakil araçları ile acil bölüme ulaşma ile başlar. Bu görevi genellikle acil tıbbi teknisyen, acil hemşire ve acil hekimi yürütür ve onların sorumluluğu altındadır.
Acil tıbbi teknisyen, acil hemşiresi ve acil hekimi sağlık kuruluşuna gitmeden önce hastaya olay yerinde acil tedavi ve bakımda yararlı olma ve zarar vermeme ilkelerini gözeterek hareket etmelidir.
Acil konusunda en önemli nokta vak’a yerine ulaşmadaki çabukluktur. Ancak kaza yerine 1-1.5 saatte ulaşma ölümlere neden olabilmektedir. Bu yüzden her şeyden önce büyük kentlerde ambulanslar için özel yolların olması gerekmektedir. Böylece acil vakalarda acil olarak hareket edilebilecektir.