Belediye Başkanı Kimdir? Nedir? Nasıl Olmalıdır?

Akademik akıl sanal ortamında ayın konusu, “Nasıl Bir Belediye başkanı” olarak bildirilince derin bir düşünceye daldım. Türkiye’de kamu çalışanlarının görev, yetki ve sorumlulukları kanunlarda açık şekilde tanımlanmış olmasına ve toplumun kültürel değerlerine rağmen farklı davranıldığı için nasıl bir kamu görevlisi istersiniz sorusuyla çok sık karşılaşıyoruz. Belediye seçimleri yaklaşınca ortaya çıkan adaylar, halkı balık hafızalı kabul edip, geçmişteki söylem ve icraatlarını yok sayarak bol keseden atıp, bir kere daha kerhen de olsa seçmenin oyunu almayı hedefledikleri görülüyor. Oysa 5393 sayılı kanunda belediye teşkilatı ve başkanın görev ve sorumlulukları yasa maddeleri olarak belirtilmiştir. Bunun yanında toplumun ortak beklenti ve hassasiyetleri ile etik ve ahlaki değerler kamu görevlilerine yol gösterici olmalıdır. Bu makalede belediye başkanından beklenen nitelikler ve örnek olarak  ikamet ettiğim şehirde  belediye ile yaşadığım hoş olmayan ibretlik hadiseler paylaşılmıştır.

Kamu görevlilerinin niteliklerini neden sorgulamak gereği duyuyoruz? Bildiğiniz gibi kamu görevlileri devletin vatandaşa hizmet götürmesini sağlayan organlarının sağlıklı işlemesi yanında, halkın huzur ve refahının korumasında kilit rol oynarlar. Her ne kadar kamu yetkililerinin görev ve sorumlulukları yasalar ile belirlenmiş isede, aksine ve etik dışı davranışlar nedeniyle hep tartışma konusu olmuştur.  Kamu kurumunun başındaki başkan, Müdür, vs. ‘ın davranışına göre kareket eden personel benzer söylem ve eylemlerde bulunur. Sonuçta olumlu veya olumsuz her türlü eylemin sorumlusu kurumun başındaki yetkilidir demek yanlış olmayacaktır.

Belediye başkanından beklentiler

Belde sakinlerinin beklentileri ile Belediye başkanının  icraatlarının örtüşmesi her zaman mümkün olmasa da halkın huzuru için önemlidir. Öncelikle belde sakinlerinin beklentilerinin öğrenilerek icraatları halkın taleplerine göre yapılması sıkıntıları en aza indirebilecektir.

Zaman zaman anketler yapılarak halkın yöneticilerden beklentileri için bilgi toplanır.  İlgili çalışma, Konsensus Araştırma ve Danışmanlık Firması tarafından  2017 yılında “Türkiye  Gündemi Araştırması Aboneleri” için gerçekleştirilmiştir. Araştırma genelinde, Türkiye 18 yaş üstü nüfusu temsil etme yeteneğine sahip toplam 2.000 kişi ile telefon anketi yöntemi uygulanarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın %95 güven sınırında hata payı ±%2,1’dir. Bir anketin yapılması ortalama 20 dk. 46 sn. sürmüştür. Araştırma toplam 81 ilde gerçekleştirilmiştir. Bu araştırma sonuçlarına göre, belediye başkanının en önemli ilk 10 özelliği Tablo 1’de verilmiştir.[1]

Görüldüğü gibi belediye başkanı için dürüstlük, adalet, çalışkanlık,  güvenilirlik ve tarafsızlık özellikleri öne çıkmaktadır. Günümüzde yapılan daha az kapsamlı  anketlerde de dürüstlük ilk kıstas olarak öne çıkmaktadır. Başka bir bakış ile halk, kamu görevlilerinde göremediği/beklediği bazı nitelikleri yüksek oranlı olarak talep edebilmektedir. Dolayısıyla sadece belediye başkanları değil, bütün kamu görevlilerinin bu niteliklere sahip olması gereklidir.

Böyle Belediye Olur mu?

Değerli okurlar, ikamet ettiğim İstanbul’un en doğudaki ilçesinde Belediye ile yaşadığım ibretlik olayı sonraki satırlarda isim vermeden paylaştım. Okuyunca normal bir insanın kabul etmeyeceği ilginç olayları öğreneceksiniz.

Şehrin kesinleşmiş imar planında yol olarak tescil edilmiş olan ve Konutumun bulunduğu sitenin güney sınırındaki kamu alanı bir sakin tarafından evinin önünü genişletmek suretiyle işgal edilmiştir.  Söz konusu yol, bu nedenle işlevsiz kaldığından ulaşımımı engellediği için, Belediye Fen işleri Md. ile olan görüşerek yolun açılmasını talep ettim. Dilekçe ile yinelediğim talebim yerine getirilmeyince randevu alıp belediye başkanı ile görüştüm. Durumu anlatıp imar planında yasal olarak belirlenmiş olan yol’un açılmasının belediyenin normal görevi olduğundan, doğal şekilde yerine getirmesi gerektiğini açıkladım. Kendisinin de aynı görüşte olduğunu, yolun açılmasını sağlayacağı yönünde söz verdiği halde söz yerine getirilmeyince CİMER’e şikayette bulundum. Şikayete binaen işlem yapmaya girişen görevliler birileri tarafından engellenerek yasal yol açtırılmamıştır.

 Siteye yapılan ihtara rağmen yasa dışı işgal kaldırılmadığı gibi söz konusu eylemi yapan malik tarafından tehdit edildim. Tehdit eden şahıs için Cumhuriyet Savcılığı’na yaptığım suç duyurusuna mecburen Belediye görevlilerini de dahil ettim. Belediye görevlileri için Soruşturma izni vermeyen ilçe kaymakamlığının kararına karşı dava açarak iptal ettirdim. Savcılık soruştuırma açtı.

Bu işlemler devam ederken işgali gerçekleştiren failler, diğer sakinleri organize edip söz konusu yol ’un site için güvenlik zafiyeti oluşturduğu bahanesiyle imar değişikliği yapılarak iptal edilmesi için Belediye Başkanlığı’na müracaat ettirilmiştir.  Bu müracaat üzerine kesinleşmiş olan imar planındaki yol, Belediye tarafından iptal edilmiştir. Yasal süresinde yapılmayan imar planı düzenleme itirazları reddedilmesi gerekirken maalesef komik olan “sitenin güvenlik zafiyeti” gerekçesiyle getirilmiştir. Daha komik olan ise, CİMER’e yaptığım şikayete istinaden, öyle bir talebim olmadığı halde 1000 Tl sosyal yardım yapılması için ilgili birime müracaat etmem gerektiğini bildiren cevap gelmiştir.

İmar planındaki Yol’u iptal eden belediye, bu sayede savcılık soruşturmasından kurtulmuştur. Söz konusu işgal halen devam etmekte olup, Belediye başkanı durumu bildiği halde görmezden gelmektedir. Malesef yasal talepler birlerinin menfaatini zedelerse gözardı edilerek tam tersinin yapıldığı görülmüştür. Ayrıca böyle durumlar hakkında ihbar veya şikayet olmadan işlem yapmamaktadırlar. Şikayet durumda ise vatandaş birbiriyle karşı-karşıya getirilmiş olmaktadır. Sonuçta yasa dışı uygulamalar artarak devam ettiği gibi, benzer uygulamalar ilçede sıkça yaşanmaktadır.   Diğer bir olay ise, Belediyenin olumsuz icraatlarını haber yapan bir yerel gazeteci kimliği belirsiz üç şahıs tarafından darp edilmiştir. Dağ başında bile görülmesi mümkün olmayan söz konusu olaylar yaşanmış gerçekler olup, belgeleri mevcuttur.

Belediye başkanının ait olduğu partinin mensubu olan eski bir bakana olayları ilettim. Oradan da bir netice çıkmayınca kendisine “Eğer yerinde ben olsaydım İç işleri bakanı ile görüşüp soruşturma açtırır ve bu başkanı görevden aldırırdım” dediğimde cevabı, “Böyle o kadar çok var ki hangisiyle uğraşalım”  şeklinde olmuştur. Üstelik aynı belediye başkanını partisi seçimlerde yeniden aday göstermiştir. Bu belediye başkanı adayına nasıl oy verilir varın siz karar verin.

İlgili Belediye neden böyle işgallere göz yummaktadır? Göz yumulan böyle eylemler vatandaşta yasadışı davranmayı cesaretlendirdiği gibi kamu görevlilerine olan güveni azaltmaktadır. Nasıl bir belediye başkanı sorusunun cevabı öylemi olmalıdır? Dürüst, ahlaklı, ve güvenilir bir belediye başkanı bu şekilde davranabilir mi? Normal bir vatandaş olarak şaşırdığınızı ve bu kadar da olmaz dediğinizi duyar gibiyim.

İdeal belediye başkanı nasıl olmalıdır?

İdeal belediye başkanının özellikleri için aslında çok düşünmeye gerek yoktur. Evrensel nitelikler yol gösterici olup, şahsının razı olmadığı eylemleri başkalarına yapmayan bir düşünce ye sahip olmalıdır. Önceki bölümlerde açıklanan nedenler dikkate alındığında Belediye başkanında olması gereken nitelikler önem sırasına göre aşağıda özetlenmiştir. En önemli görülenlerin belirtildiği özelliklerin arttırılabilmesi mümkündür.

1. Dürüstlük: Asla yalan söylememeli, her zaman doğrunun ve haklının yanında olmalı
2. İyi ahlak sahibi olmalı: Halka örnek olacak şekilde ahlaki değerlere sahip olmalıdır.
3. Hukuka inanmalı ve adil olmalı: İcraatlarında yasaların dışına çıkmamalı ve kimseye ayrıcalık tanınmasına fırsat vermemeli, adaleti esas almalıdır.
4. Şeffaflık: Olumlu veya olumsuz halkı ilgilendiren gelişmeleri paylaşmalıdır.
5. Demokratiklik: Gerçek demokrasiye sözde değil özde inanmalıdır.
6. Bilgili ve çalışkan olmalıdır.
7. Halk ile iyi ilişki : Belediye başkanı belde halkının refahını sağlarken onlara tepeden bakmayıp halktan biri gibi davranmalıdır.
8. Sözüne Güvenilir olması: Her durumda etik ve ahlaki kıstasları esas almalı, özellikle rakipleri tarafından güvenilir görülmeli. Bizim kültürümüzde bilindiği üzere “Söz namustur”
9. Şahsi menfaatine düşkünlük: Her zaman halkın ve devletin menfaatini şahsi menfaatinden önde tutmalıdır.
10. Herkese eşit mesafede durmalı: Haksızlık ve belli kesimleri kayırmacılık yapmamalı, haksızlık karşısında susmamalıdır.
11. Siyaset üstü davranma: Siyasi ve dünya görüşünü öne çıkarmadan hizmet vermeli, halkın menfaatini partinin önünde tutmalıdır.
12. Çalışma ekibi: Ekibini iyi kontrol etmeli, onların usulsüz iş yapmasına izin vermemelidir. “At sahibine göre kişner” atasözümüz bu durumları özetlemektedir.

Sonuç ve öneriler

Belediyenin yasal tanımı, (5393 Sayılı kanun m.3/a) “ Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi” şeklindedir.  Bu bağlamda Belediyeler, diğer kamu kurumlarının görevlerinde tanımlanmayan, her türlü hizmetin (Yol, su, imar, şehir planı,  evlenme, vb.) halka  götürüldüğü ilk aşama durumundadır. Doğal olarak belediye başkanı bu hizmetlerin gerçekleştirilmesinde en yetkili kamu görevlisidir. Olumsuzluklarda ise sorumluların başında gelmektedir. Belde sakinlerinin belediye başkanından farklı beklentileri olabilecektir. Bu beklentiler yasal olduğu kadar, yasal olmayan talepler de mümkündür. Sonuçta belediye başkanı, yasaları esas tutarak kendi hırsını ve kişisel egolarını yenmelidir. Önceki bölümlerde açıklanan nitelikleri özetlersek:  Belediye başkanı; Dürüst, Ahlaklı, Demokrat, Adaletli, ve Şeffaf hareket etme niteliğine sahip (DADAŞ) olmalıdır. Kendisinin siyasi görüşü, partisi gibi özellikler ikinci planda kalmaktadır. Bu niteliklere sahip Belediye başkanları göreve geldikçe tartışılan problemler azalacak, halkın huzur ve mutluluğu artacaktır.

[1] Türkiye Gündemi Araştırması https://www.konsensus.com.tr/ideal-belediye-baskani-ozellikleri/