Bilmek mi? Bilge Olmak mı?

İlim ilim bilmektir,
İlim kendin bilmektir,
Sen kendini bilmezsin,
Ya nice okumaktır
YUNUS EMRE

Türk Dil Kurumu Sözlüğü “bilgi” başlığında İnsan aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin bütünü, bili, malumat olarak tanımlar. Wikipedia ise “Bilgi, genellikle, geçerliliği veya doğruluğu varsayılacak şekilde mümkün olan en yüksek kesinlik derecesi ile karakterize edilen, kişiler veya gruplar için mevcut olan bir dizi gerçek” olarak tanımlar. “Bilgi insanın bilişsel yapısında değişiklik yaratan herhangi bir şeydir” görüşü en çok kabul gören tanımdır. Düşünme, karar verme, problem çözme, öğrenme, zihinsel durum, iletişim süreci ve işlemleri gibi çeşitli kavramlarla birlikte kullanılan bu terimin tek bir tanım altında açıklanması oldukça güçtür.

İnsan, bir bedene sahip olma itibarıyla fiziksel dünyanın diğer nesneleri arasında bulunan, ancak diğer varlıkların yapamadığı bir takım özel işlevleri gerçekleştiren bir varlıktır. Bilmek, bilgi sahibi olmak, bilgiyi işleyerek yeni bilgiler ve dünyevi değişimler yaratmak insanın temel işlevleri arasındadır.

Bilgelik, insan, toplum ve evren hakkında kazanılan bilgiye uygun bir yaşam tarzını gerektirdiğinden sanatı, bilimi, felsefe ve dini de içine alan ortak insani tecrübedir. Bilgi, inanç ve pratiğin içerik ve kapsamından hareketle halk bilgeliğinden evrensel bilgeliğe kadar farklı bilgelik türlerinden söz etmemiz mümkündür.

Bilgeliğin bir takım ayırt edici vasıfları vardır. Yani bir insanın bilge olmasının belirli bilgi ve eylem koşulları mevcuttur ve bunların herkesin gözlemleyebileceği bir takım nitelikler olduğu kabul edilir. Bilgelikte bilginin yanında, belki ondan daha çok kişisel tavır ve erdemler etkin bir rol oynamaktadır. Keza bilge olmak bilgili olmaktan başka bir şeydir. Bilgelik, bilgisiz olmaz elbet, ancak tek başına bilgi asla insanı bilge yapmaz. Bilgelik bir bakıma hem bilme hem de doğru olanı yapmadır.

Bilgelik bilgiden farklı, çok daha iddialı ve çok daha zengin bir kavramdır. Bilgelik, en basit anlatımıyla, insan hayatının anlam ve değerine ilişkin derin bilgidir. Bilgelik, kendisine sahip olana mutluluk ve kurtuluş sağlayacağı, hayatına anlam ve değer katacağı varsayılan anlamlı ve değerli bilgidir. Bilgelik aynı zamanda psikolojik iç görüyü gerektirir. Bu da bilinçdışının derin bilgisine sahip olmak anlamına gelmektedir. Bilgelik kişinin dışından gelen bilgi ve içeride benliğine dair bilginin bir araya getirilmesi ile meydana geldiği söylenebilir. Yani konunuzda çok bilgi sahibi hatta BİLGİN olabilirsiniz. İyi bir hukukçu, iyi mühendis veya çok bilen bir hekim olabilirsiniz ama BİLGE olmak çok yukarıda bir kavramdır. Benim gördüğüm son bilge kişilerdendi: Prof. Dr. Emin Darendeliler. Öğrencilik yıllarımda tanımadım. Meslek hayatımda imrenerek izlediğim bir BİLGE idi.

İstanbul tekrar geldiğimde aynı topluluğun içinde olma fırsatını buldum. İstanbul Tıp Fakültesinde yıllardır devam eden “MULTİDİSİPLİNER ÇOCUK TÜMÖR KONSEYİ” onu daha yakın tanımamı sağladı. Abartısız, mütevazi ancak özenli bir dış görünüşü vardı. Renkli papyonlar sevimli yüzün tamamlayıcısıydı. Mevcut iç huzuruna çevresini de ortak ederdi. Toplantıya başka hastanelerden gelenleri güleryüzle karşılar, küçük ve kibar latifeler yapardı. Her yaş ve akademik düzeyden kişi ona sormakta, danışmakta çekince görmezdi. Çünkü abi gibi, baba gibi güven verirdi. Konseye sunulan hasta ile ilgili sorunu tanır, çevredekilerin bilgi ve önerileri alır; kendi engin tecrübe ve bilgisi ile çözümü şekillendirir ve ortak sonuç olarak ortaya koyardı. Bitti mi? Hayır! Soru sormayı teşvik eder. Sizin kafanıza akşam okuyacağınız bir konu yada makaleyi siz farketmeden yerleştirirdi. O konseye ilk kez çekinerek gelen kişi orayı “ben buraya aitmişim” diyerek ayrılırdı. ÖZLEDİK, EKSİKLİĞİNİ ÇOK HİSSETTİK! BİLGE KİŞİ, Emin abi.