İnsanlık tarihinin önemli köşe taşları vardır; uzaya ilk kez bir insanın çıkışı, aya ilk kez bir insanın ayak basması gibi. Bunlardan birisinin de Genom Projesi olduğunu söylemek her hâlde yanlış olmayacaktır. Bu projeye verilen önemi göstermesi bakımından, o dönemin ABD Başkanı Clinton ile İngiltere Başbakanı Blair’in Genom Projesi’nin bitirildiğini eş zamanlı olarak dünyaya duyurmalarını hatırlamak sanıyorum yerinde olacaktır. Genom projesinin gerçekleşmesiyle birlikte, zaten tüm hızıyla devam etmekte olan amansız bir yarış, bu kez irili ufaklı tüm dünya ülkelerini sarmaya başlamıştır. Her ülke ya da her kuruluş bulduğunun patentini alarak, o DNA bölgesine sahiplendiğini göstermiştir. Bir taraftan bu hummalı çalışmalar devam ederken bir taraftan da kişilerin belli hastalıklara karşı “yatkınlığını” bulmak için çalışmalar hızlandırıldı. Bugün için pek çok hastalık bakımından, insanların söz konusu hastalığa karşı olan “yatkınlığı”nı öğrenme olanağı doğmuştur.
Örneğin, kalıtsal meme kanserlerinde olduğu gibi.
Şimdiki durumda “hâl ve ahval” nasıl mı diye sorulacak olursa? Bir taraftan devlet sektörü, bir taraftan da özel sektör olmak üzere bu çalışmalar hızla yürütülmektedir. Bu arada ilginç bir öngörü de ortaya çıkmış oldu: Bilindiği gibi, bugünkü DNA yapısı 1953 yılında James Watson ve Francis Crick tarafından bulunmuştur. Bunlardan Watson geçen yıl (New Scientist, 20 October 2007, p.58) bir öngörüde bulunmuştu; “Çok yakında bireysel genom analizi gerçekleşecek ve kişiler tüm genomlarını öğrenme imkanını bulacaktır.”
Şu anda Watson’un öngörülerine biraz daha yaklaşılmış durumdadır. Zira Applied Biosystems (Foster City, California, ABD), bir Nijeryalı erkeğin tüm genom analizini 60,000.- ABD dolarından daha az bir maliyetle gerçekleştirdiklerini, fakat bu maliyete işçilik ücretinin dahil olmadığını duyurmuşlardır. Ayrıca, bu fiyatın iki yıl içerisinde daha aşağılara düşeceği de vurgulanmaktadır (New Scientist, 22 March 2008, p.6). Yani şu andaki insanın tüm genom analizi bir aile arabası fiyatına yapılabilmektedir. Genom analizi mi yoksa güzel bir arabaya binmek mi daha çekicidir denirse, o da kişilerin tercihine kalan bir husustur. Bunun yanında, bazı firmalar insan genomunun belirli bazı parçalarındaki tek bir bazın (yani tek bir harfin) değişimine dayanan kişiye özgü, parsiyel–genom analizini 1,000.-ABD doları dolaylarında halen yapmaktadırlar.
Ucuzlayan genom analizi, insanlar arasındaki bireysel farklılıkların ortaya konmasının yanında, bazı hastalıklar bakımından kişilerin risk altında olup olmadıkları ve hangi ilaçların o kişide daha etkin olduğunu ortaya koyacaktır. Diğer bir ifadeyle kişiye müdahalede körlemesine girişim devri kapanmış olacaktır. Bir öngörüde de ben bulunacak olursam; zaten önümüzdeki on yılın sonunda kalıtsal kökenli tüm hastalıkların “köküne kibrit suyu” dökülmüş olacaktır.
Yeni bir konuda buluşuncaya kadar esen kalın, sağlıklı kalın.