Belki görmüşsünüzdür kimileriniz yol kenarlarında kırmızı file soğan çuvallarını. Atılmış, çürümeye bırakılmışlardır. Bir önceki sene iyi para ettiği için bu yıl herkes tarafından soğan ekilmiştir misal. Ancak herkes tarafından ekildiği için malum arz-talep meselesi; bu sene para etmemiştir. Bu görüntünün kısa açıklaması budur.
Ülkemizde arz fazlası ürünlerdeki pazarlama sorunu ve değerinde satılamama, eksikliği olan ürünlerde ise ithalat ve temin sorunları tarımsal üretimin önemli sorunlarının başında gelmektedir. Bu sorunun çözümüne yönelik olarak 14 Mart 2023 tarihinde “Tarımsal Üretim Planlaması Hakkında Yönetmelik” yayınlanmıştır. Ardından ise 28 Ağustos 2024 tarihinde yayınlanan ‘8859 Sayılı Kararname” gelmiştir.
Bitkisel üretimin yeni destekleme modeli ve üretim planlaması ile; üretimde verimlilik ve kalitenin artırılması, kaynakların etkin kullanılması, stratejik ürünlerin en uygun yerde yetiştirilmesi ve kendine yeterliliğin sağlanması, hasat döneminde çiftçinin pazarlama sorunu yaşamasının önüne geçilmesi, çiftçinin refah düzeyinin artırılması, iklim değişikliği dikkate alınarak başta su ve toprak olmak üzere doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması ile sürdürülebilir hammadde temini amaçlanmıştır.
Uygulama 2025-2027 yılları arasında 3 yılı kapsayacak şekilde planlanmıştır.
Desteklerin ilk defa ürün sezonundan önce açıklandığı görülmektedir.
Belirlenen destek miktarları 3 yıl sabit kalmayacak, her yıl değişen ekonomik şartlar, verimlilik ve maliyetteki değişimler dikkate alınarak düzenlenebilecektir.
Desteklerin alan bazlı olacağı ve nakdi olarak ödeneceği düzenlemeler arasında yer almaktadır.
Destekler:
temel destek,
planlı üretim desteği,
su kısıtı desteği,
üretimi geliştirme desteği,
kırsal kalkınma desteği
fark ödemesi desteği olarak altı başlık altında sınıflandırılmıştır.
Temel Destek: Ülkemizde en fazla ekim alanına sahip yaygın tür olan buğdayda destek miktarı dekara 317 TL olarak belirlenmiştir. Temel desteklerle ilgili hedefin ilgili üründe mazot maliyetinin %50’sinin ve gübre maliyetinin %25’inin karşılanması olduğu ifade edilmiştir. Ürün bazında 19 ürünü sınıflandıracak olursak; tahıllar grubundan buğday, arpa, yulaf, çavdar, tritikale, mısır (dane) ve çeltik, yemeklik tane baklagillerden mercimek, nohut, fasulye (kuru); endüstri bitkilerinden aspir, kolza, pamuk (kütlü), patates, ayçiçeği (yağlık) ve soya; ayrıca soğan (kuru), fındık ve çay’da bu listede yeralmaktadır. Diğer ürünler ile birlikte yem bitkileri de birinci ve ikinci grup yem bitkileri olarak ayrılmış ve destek miktarları belirlenmiştir. Desteklemeler için ÇKS (Çiftçi Kayıt Sistemi) sistemine kayıt olunma şartı getirilmiştir.
Planlı Üretim Desteği: Bu kapsamda 13 bitki türü ve yem bitkileri grubu yer almaktadır. Bu türler; buğday, arpa, mısır (dane); mercimek, nohut, fasulye (kuru); aspir, kolza, pamuk (kütlü), patates, ayçiçeği (yağlık), soya ve soğan (kuru)’dır. Planlı üretim desteği grubuna yukardaki 19 ürünün içinden yulaf, çavdar, tritikale, çeltik, fındık ve çay planlı üretim desteğine dahil edilmemiştir. Bahsi geçen türler ülkemiz için stratejik ürünlerdir. Her il ve o ildeki her ilçe havza olarak tanımlanmıştır. Temel+planlı üretim desteği kapsamında mazot maliyetinin %100’ünün, gübre maliyetinin ise %50’sinin karşılanacağı hedeflenmiştir. Seçili ürünlerde ilgili havzalarda planlamaya konu ürün deseninde yer alması şartı ile dekara temel+planlı üretim destek tutarı; tane mısırda 488 TL; kuru fasulyede 732 TL; nohut ve mercimekte 488 TL; ayçiçeğinde 732 TL; pamukta 1098 TL; patates ve soğanda 488 TL olarak açıklanmıştır. Pamukta bu destekten yararlanabilmek için yurt içinde üretilip sertifikalandırılan tohum kullanma şartı getirilmiştir. Benzer şekilde; süt havzası olarak belirlenen illerde (Amasya, Bingöl, Bitlis, Çorum, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Muş, Tokat ve Tunceli) ise yem bitkisi üreten çiftçilere ilgili ürün türünün bulunduğu kategoriye karşılık gelen destek katsayısının %50’si kadar ilave planlı üretim desteği verileceği bildirilmiştir.
Yeraltı Su Kısıtı Desteği: Su kısıtı olan havzalar 11 il ve 52 ilçeyi kapsamaktadır. Bu havzalar içinde yeralan iller; Aksaray, Ankara, Eskişehir, Hatay, Karaman, Kırşehir, Konya, Mardin, Nevşehir, Niğde ve Şanlıurfa’dır. Bu havzalarda yer alan sulu arazilerde aspir, fiğ, mercimek, nohut, yem bezelyesi, arpa, buğday, ayçiçeği (yağlık) üretimi yapan çiftçilere ilave yeraltı su kısıtı desteği ödenecektir. Su kısıtı olan havzalarda 2. ürün mısıra planlı üretim desteği verilmeyeceği açıklanmıştır. Bu havzalarda tane mısırın desteklenmesi için damla sulama şartı bulunmaktadır. Su kısıtı olan havzalarda münavebe kurallarının uygulanacağı kaydedilmiştir. Bu havzalarda sulu arazide mısır, patates, pamuk, şeker pancarı art arda ekilemez şartı konulmuştur. Kuru arazilerde aynı ürün aynı araziye üst üste en çok iki kez ekilebilir, üçüncü kez ekilirse bu üretim yılında temel ve planlı üretim desteklerden yaralanamaz.
Üretimi Geliştirme Desteği: Bu başlık altında;
Sertifikalı tohumluk kullanım desteği
Katı organik ve organomineral gübre desteği
Biyolojik ve biyoteknik mücadele desteği
Patates siğili desteği
Organik tarım desteği
İyi tarım uygulamaları desteği
Lisanslı depoculuk kira desteği verilmesi planlanmıştır.
Kırsal Kalkınmanın Desteklenmesi: Çiftlik muhasebe veri ağı (ÇMVA) sistemine katılım primi desteği ve tarımsal yayım ve danışmanlık desteği olmak üzere iki başlık altında sınırlandırılmıştır.
Fark Ödemesi Desteği: Arz açığı olan ve planlama kapsamına alınan ürünlerde üretim yılındaki maliyetler ile iç ve dış piyasalardaki fiyatlar dikkate alınarak, üretimde sürdürülebilirliği sağlamak ve gelir kayıplarını telafi etmek üzere fark ödemesi yapılacağı hükmü getirilmiştir.
Genel bir değerlendirme yapacak olursak; stratejik ürünlerde üretime destek olunması, ihracat hacmimizin genişlemesi, üretim alanlarımızın %75’ini kapsayan bir plan olması, tarım topraklarımızın organik maddece zenginleşmesine olanak sağlaması muhtemel gibi görünen katı organik ve organomineral gübre destek uygulaması vb. önemli tarımsal üretim ve destekler bakımından oldukça büyük faydalar yaratabilecek bir üretim planı gibi görünüyor.
Desteklerin önceden açıklanması ne kadar önemli ise, ödemelerin de zamanında yapılabilmesi o kadar önemlidir. Ödemeler üretim sezonu içerisinde gerçekleştirilmelidir. Planlı üretim programından çıkacak sonuçlar doğrultusunda belirlenmiş olan yalnızca 13 ürün için değil ekonomik öneme sahip diğer ürünlerde de üretim planlaması ve desteklemesine gidilmelidir.
Bu vesile ile yaklaşmakta olan 2025 yılınızı kutluyor; tüm insanlık için güzel bir yıl olmasını diliyorum.
https://www.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Paylasim/Sorularla_Tarimsal_Uretim_Planlamasi.pdf