Yeni koronavirüs hastalığı 2019 (COVID-19) salgını, 21. yüzyılda insanlığın karşı karşıya olduğu en ciddi sorun haline geldi. Bu felâket 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ile karşılaştırılıyor. Tıpkı o zamanki gibi şok olduk, endişeyle geleceğe bakıyoruz ve değişimlerin kaçınılmaz olduğunu anlıyoruz. Diğer dönüm noktası olayları gibi, COVID-19 salgınının da insanların toplumsal yaşam ve düşünme tarzlarında köklü bir değişim yaratacağı tahmin ediliyor.
Koronavirüs salgını sağlık sistemlerini zorladı ve uluslararası kurumları altüst etti. Bu salgında, yüksek gelirli ülkelerin, çok gelişmiş sağlık sistemlerine rağmen, COVID-19 olan çok sayıda hastayı tedavi etmek veya sağlık çalışanlarını enfeksiyondan korumak için genellikle yeterli kapasiteye sahip olmadıkları görüldü (1). Koronavirüsler, doğası gereği hızlı bir şekilde mutasyona uğrarlar. Burada en önemli zorluk, sağlık sistemlerinin değişen bu mutasyonlara karşı adapte olmasının sağlanmasıdır. Bu nedenle, pandemiye hazırlıklı olmanın en önemli unsuru, yeni salgınları hızla tespit eden, değerlendiren, raporlayan ve bunlara yanıt veren esnek bir sağlık sisteminin oluşturulmasıdır. Esnek sağlık sistemlerinden beklenen, hastanelerin doluluk oranının kritik seviyeye ulaşması halinde, acil sağlık durumlarıyla baş edebilme kapasitesine sahip olmalarıdır. Bunun yanı sıra, devletler, biyomedikal araştırma ve geliştirmeye yalnızca sağlık krizi sırasında değil, aynı zamanda salgınlar arası dönemlerde de aralıksız bir şekilde yatırım yapmalıdır (1).
Elbette pandemi büyük bir trajedidir. Ama onun sayesinde dünya tıbbı ileriye doğru büyük bir sıçrama yaptı. Salgın, daha önce onlarca yıl süren birçok tanı ve tedavi teknolojilerini hızla geliştirmemizi sağladı. Tıbbi teknolojide giderek daha fazla talep gören ana eğilimlerden birinin de dijital dönüşüm olduğu görüldü. Buna örnek olarak COVID-19 salgınına karşı alınan halk sağlığı önlemleri için dijital teknolojilerin kullanımı gösterilebilir (Tablo 1).
Sonuç olarak, insanlığın ileride karşılaşabileceği COVID-19 benzeri salgınlara karşı hazırlıklı olması için dünya sağlık sistemlerinin güncel salgın stratejilerine ihtiyacı vardır.
Tablo 1. COVID-19 salgınına yönelik halk sağlığı önlemleri için kullanılan dijital teknolojiler*
| Halk sağlığı gereksinimi | Dijital araç veya teknoloji | Kullanım örnekleri |
| Dijital epidemiyolojik sürveyans | Makine öğrenimi | “Web” tabanlı epidemik zekâ araçları ve çevrimiçi sendromik sürveyans |
| Tarama uygulamaları ve “web” siteleri |
Semptom raporlama | |
| Veri çıkarma ve görselleştirme | Veri panosu | |
| Hızlı vaka tanımlama | Bağlantılı tanı cihazı | Hasta başı tanı |
| Giyilebilir sensörlü cihaz | Ateşli semptomların kontrolü | |
| Makine öğrenimi | Tıbbi görüntü analizi | |
| Toplum içi bulaşmanın engellenmesi | Akıllı telefon uygulaması Düşük güçlü “Bluetooth” teknolojisi |
Dijital temas takibi |
| Cep telefonu konum verileri | Hareketlilik modeli analizi | |
| Kamuya açık iletişim | Sosyal medya platformları | Hedeflenen iletişim |
| Çevrimiçi arama motoru | Öncelikli bilgiler | |
| Sohbet robotu | Kişiselleştirilmiş bilgiler | |
| Klinik bakım | Telekonferans görüşmesi | Teletıp Sevk zinciri uygulaması |
KAYNAKLAR
- Gostin LO. The great coronavirus pandemic of 2020- 7 critical lessons. JAMA 2020; 324(18):1816-1817. doi: 10.1001/jama.2020.18347.
- Budd J, Miller BS, Manning EM, et al. Digital technologies in the public-health response to COVID-19. Nat Med 2020;26(8):1183-1192. doi: 10.1038/s41591-020-1011-4.