COVİD-19 pandemisinin insanlığa verdiği mesajdan benim alabildiğim bilmediğiniz bir düşmana karşı en üst seviyeden korunmayı sağlamanın hayati olduğudur. Yani tek kelime ile “tedbir”dir. Yine de bu pandeminin hem hekimlere hem Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’ ne ve hem de yetkililere verdiği mesajlar vardır.
Hekim olarak alınması ve iletilmesi gerektiğini düşündüğüm mesajlar:
- Maske mesafe temizlik hayatta kalmanın ve toplum sağlığının altın kuralı.
- Maske hasta biz isek cerrahi maske olmalı, hastalara karşı kullanıyor isek havayı temizleyen maskelerden olmalı. Çift maske kullanılabileceği de söylenmektedir.*
- El yıkamayı öğrenmeli ve sonraki nesillere öğretmeliyiz.
- Temizlik virüsün bulaştığı yolları (burun- boğaz gibi) bilerek ona göre yaklaşık 4 saatte bir yapılmalı. *
- Elden ağza boğaza ve buruna veya başka bir insanın aksırma, hapşırma veya öksürmesi ile damlacık aracılığı ile direkt ağza ve buruna alınabilir. Diğer insanlarla aramızda 2 metre mesafe olmalıdır. * Bunlardan aerosol havada asılı kalmış ise havadan da alınabilmesi de mümkün.*
- Damlacık enfeksiyonu ve aerosol aracılığı ile bulaşma 1930’lardan* kalma bir bilgidir ve biz bunu bildiğimiz halde korku paniğe ve ayrıca çaresiz kaldığımız fikrine kapıldık.
- Kişisel koruyucu tam ekipman ile bile virüs bize bulaşacak korkusuna kapıldık.
- Oysa akılcı bir yaklaşımla en üst seviyeden tedbir korku ve paniği de ortadan kaldırmalıdır. Yani tedbir tam ise korku ve paniğe gerek yoktur.
- Bu virüse karşı ilaç ve aşı yoktu bundan sonraki yeni ortaya çıkacak virüslere karşı da olmayacak. Bu nedenle :
- Önceki pandemilerden elde ettiğimiz deneyimler bize yardımcı olacaktır. Dolayısı ile deneyimlerimizi hemen hayata geçirecek hazırlıklarımız olmalı.
- Yine bu pandemide olduğu gibi daha önce viral enfeksiyonlarda işe yaradığını bildiğimiz ilaç ve tedavilerin bilgisi hazır olmalı.
- Bulaş yolunu bilmesek bile bildiğimiz bulaş yollarını önleyici kişisel ekipmanımız hazır olmalı. Yani düşmanın davranışını bilmesek bile biz korunma yollarımızı en üst seviyede tutmalıyız.
- Yoğun bakım bilgi ve tecrübemiz de bize bu yeni ve tanımadığımız virüse karşı yardımcı olacaktır. Tecrübemizin değerini bilelim.
- Tıp dergileri sayısız yayın yapsalar da gerçek ve işimize yarayacak bilgi için yeterli zaman ve çaba lazımdır.
DSÖ’nü ilgilendiren mesajlar:
- İlk saptanan yeni virüs mutlaka DSÖ’ye derhal bildirilmeli. DSÖ de yine aynı hızla yeni virüsün duyurusunu yapmalı.
- Bu gibi bir durumda virüsün izole edildiği laboratuvardan başlamak üzere tehlikenin boyutu tam olarak anlaşılıncaya kadar en yüksek düzeyde tedbirler başlatılmalı. Bu süreçte DSÖ bu pandemidekinden daha erken ve daha fazla sorumluluk almalı.
Diğer mesajlar:
Bizler için hastalarımızın hayatta kalmaları ve sağlıklarından daha önemli bir şey yoktur. Bu nedenle koruyucu hekimlik ve tedaviler çok önemlidir. Ancak hastalıklara çare olarak geliştirilecek ilaçlar aşı vs. gibi ürünler de çok önemlidir. Bunlar tıp teknolojisindeki yenilikler demektir ve bir strateji ve yatırım gerektirirler. Diğer yandan ise bu teknolojiler devletlerin güç politikalarında bir yere sahip olabilirler. Elbette bu konu tıp teknolojisi ile sınırlı değildir. Dolayısı ile bu pandeminin en önemli sonuçlarından biri de hem hastaların dolayısı ile insanlığın iyiliği ve hem de ülkelerin ekonomik gücü açısından güç olarak kullanılabilecek teknolojilerde geri kalmamak gerektiği olabilir.
KAYNAKLAR
*Okşar M. COVID-19 pandemisi sonrasında yeni normaller, acil servis ve poliklinik çalışanlarının korunması. Ökten FF, Özlü O, editörler. COVID-19 Pandemisi ve Anestezi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020. p.126- 32.