Bugünkü insan (Homosapiens) doğar, büyür, ölür ve arkada bir mesaj bırakır. Bu mesaj evlat, mülk, sanatsal yapıt, kitap gibi şeyler olabilir. Buradan yola çıkarak doğada hiçbir şey yok olmaz ve mesajlarıyla devam eder diyebiliriz. Günümüzde Covid-19 pandemisinin topluma etkisini düşündüğümüzde bunu birkaç kelimeyle ifade edemeyiz. Ekonomistler, psikologlar, sosyologlar, sağlık çalışanları, öğretmenler, yöneticiler, iş adamları, kadınlar, erkekler, çocuklar açısından her biri kitap kalınlığında deneyim bıraktı ve bırakmaya devam ediyor. Bana göre öncelikle kavramların anlamları değişti. Mesela yalnızlık bir boşluk değil “EŞSİZ İNSAN” olma kavramına dönüştü. Ayrıca sarılmak, tokalaşmak, iki yanaktan öpmek bundan böyle “İLKEL” davranışlar olarak yerini aldı. Protokol kuralları daha esnek bir hale dönüşürken “KİŞİSEL YETENEK VE GİRİŞİMCİLİK” yükselen değer olmaya başladı. Online alışverişi 65 yaş üstü büyüklerimiz torunlarından öğrendi ve uygulamaya başladı. Evlerimizin kıymeti anlaşıldı ve otel niyetine kullandığımız mekânlar artık iş yerimiz, sohbet durağımız, tefekkür alanımız haline geldi. Dokunmadan sevmeyi, dedikodusuz konuşabilmeyi, maske takarak maskesiz hayat yaşamayı öğrendik. Belki bazılarımız hayatından samimiyetsiz insanları bu vesile ile kolayca çıkarabildi. “MOBBING AZALDI”. Mobbing ustası kifayetsiz muhterisler çember dışında kalırken yetenekli ve çalışkanlar alan kazandı.
İnsan doğar, büyür, ölür ve arkada bir mesaj bırakır dedim ya en başta. Bunun gibi her olayın da bir başlangıcı, yükselişi ve sona erişi vardır. İşte buna immünolojide SELF-REGÜLASYON deniyor. (Şekil 1)
Şekil 1. İmmün cevapta self-regülasyon.
Self-regülayon tanımına kısaca bakalım. İmmün cevap, konağın kendine yabancı maddeyi yani antijeni tanımasının ardından onu ortadan kaldırmak için verdiği cevaptır. İmmün cevabın ilk fazı olan Kognitif fazda yabancı antijenler olgun lenfositler üzerindeki spesifik reseptörlere bağlanır ve tanıma gerçekleşir. İkinci faz olan Aktivasyon fazında antijeni tanıyan lenfositler çoğalır ve farklılaşır. Son faz olan Effektör fazda ise lenfositler vasıtasıyla antijen ekarte edilir ve olay biter. İşte Covid-19 pandemisi tıpkı bu şekilde self-regülasyon eğrisini çizmeye Mart 2020 tarihinde başladı. Başlangıçtan sonra dalgalar halinde yükseldi ve şimdiki beklentimiz etkin aşılamayla birlikte eğrinin aşağı inmesi ve pandeminin sönümlenmesidir. Self-regülasyon tamamlandıktan sonra Covid-19 pandemisi insanlığa bir mesaj bırakacaktır ki bana göre bu mesaj “DEĞİŞİM VE ADAPTASYON” dur.
Bu yazımı kariyer hayatım boyunca yaptığı fedakârlıktan dolayı oğlum Umur Işıtmangil’e ithaf ederim.