Doğru spor ayakkabı nasıl seçilir?

Ayakkabı, fiziksel aktiviteyle ilgilenen pek çok sağlık profesyoneli için kilit noktalardan biridir. Doğru spor ayakkabının seçimi kritik bir konu olup, spor ayakkabınızı seçmeden önce mutlaka ayak biyomekaniğiniz ile ilgili bir profesyonelden öneri almanız gerekmektedir.

Ayakkabının evrimleşmesi ise ilginç bir konudur. İlk insanlar hayatta kalabilmek için çıplak ayakla, günümüzde en son teknolojiye sahip bir ayakkabıyla koşan sporcudan daha yüksek hızlara çıkıyorlardı. Zaman içinde ayakkabının bulunuşu ile ayaklarını kalıplar içine sokan insanoğlu, ayak biyomekaniğinde de değişikliklere sebebiyet vermiştir. Pes planus (düz tabanlık) ve hallux valgus deformiteleri bu sebeplerle gelişmeye başlamıştır.

Doğru spor ayakkabı denge, performans, hız ve sıçrama yüksekliği gibi pek çok parametreye etki etmekle birlikte en önemli unsurlarından biri stabilitedir. Yapılan bazı çalışmalar, spor ayakkabının taban yapısının denge üzerine değişken etkilerinin olduğunu belirtmektedir.

Piyasada satılan spor ayakkabılarını genel olarak şu şekilde sınıflayabiliriz:

• Motion kontrol
• Stability
• Minimalist
• Nötral
• Cushioned

Nötral ayakkabılarda güçlendirilmiş destek yapı bulunmazken, stability spor ayakkabılarda topuk medial kısmında, motion kontrol spor ayakkabılarda ise topuk medial ve lateral kısımlarında güçlendirilmiş destek yapı bulunur. Minimalist ayakkabılar ise ayağa sadece temas desteği sağlayan, biyomekaniğine minimum etki eden, neredeyse çıplak ayak hissi veren ayakkabılardır. Yapılan bazı çalışmalar, bu tür ayakkabıların koşma esnasında topuğa değil parmak ucuna inmeyi sağlayarak dize ve kalçaya etkiyen stresleri azalttığını göstermektedir.

Ayak sağlığını koruyan bir ayakkabıda bulunması gereken özellikler:

• İyi hava geçirgenliği
• Yüksek parmak kutusu
• Yaklaşık 3-5 cm topuk yüksekliği
• İç tabanında medial longitudinal ark desteğinin bulunması
• Tercihen topukta hava yastıklarının bulunması
• Ayak bileğini iyi stabilize edebilme

Doğru spor ayakkabının seçimi öncelikle hangi aktivite için kullanılacağına karar vermeyi gerektirir. Basketbol gibi sıçramadan yere inişte stabiliteyi ve ani yön değiştirmelerde ayak bileğini korumayı gerektiren sporlarda daha yüksek konçlu spor ayakkabılar tercih edilirken, koşu gibi hız gerektiren bir aktivite için havayı iyi geçiren, katlanabilecek yumuşaklıkta tabana sahip, ağırlığı az ve minimal destek sağlayan bir spor ayakkabıya ihtiyaç vardır.

Günümüzde hızla artan teknoloji ayakkabıları da etkilemiş olmakla birlikte, bugün piyasada adım sayısını, gidilen mesafeyi ve hatta yapılacak aktiviteye göre taban sertliğini ayarlayabilen ayakkabılar mevcuttur. Değişen ve gelişen ayakkabı sektöründe doğru ayakkabı seçimi için moda değil, fonksiyonellik ön planda olmalıdır.