Doktorlar neden farklı tanı koyar?

Prof. Dr. Ethem Geçim hocamla 12 yıldır medikolegal düzlemde sempozyum yapmaktayız. Buna ait bilgileri de medikolegalduzlem.com sayfamızda paylaştık. Dileyen okurumuz bu web sayfamızdan yararlanabilir. Eş değerli sistem üretmede faydalı olabilir.

Bu çalışma sırasında doktorların farklı tanı koyduklarını, bu yüzden de medikolegal sorun yaşadıklarını izledik. Bir hasta sağlık sorununun çözümünde yardım almak üzere doktora gider. Bu suretle sistemde farklılıkların gözlenmesi de söz konusudur. Bunlar şunlar olabilir:

• Anamnez: Anamnez almadaki farklılık ve kayıt çeşitliği, hastalık tanısının geçerlilik ve güvenilirlik skalasını düşürür. Yalancı pozitif ve yalancı negatif durumların fazlalığı birleşik durumlarla birleşince ek bilgiye ihtiyaç artar. Bu durum da çeşitliliğe yol açar.
• Muayene bulguları: Doktor muayene bulgularının anlamlandırması aşırı yüksek, aşırı düşük anlamlandırma sorunsalı ise ön yargı gerekçelerindendir.
• Radyoloji, patoloji ve laboratuvar bulguları: Hastaneye başvuran hastaların % 50’den fazlasından tetkik istenmektedir. Bu kliniklerin tanı standartlarında ve yazımlarında klinik ile farklı değerlendirmeleri belirgindir. Farklılıkları en aza indirmek için yapay zekâ, öğrenen makine ve derin öğrenme teknolojisinden yararlanılmaktadır. Bunun yanı sıra, tele tıp uygulamaları ile konsültasyon da yaygın olarak kullanılmaktadır.
• Sır durumları: Hasta bazı bilgileri kasten, bilmeyerek, fark etmeyerek veya unutarak doktora açıklamaz. Bu kez eksik bilgi nedeniyle eksik, hatalı ve yanlış sonuca varılabilir.
• Hasta odaklı değerlendirme hekim incelemesinden farklı olup önceliklidir. Bu nedenle hekimin tanısı değil hastanın hastalığını öncelikli, önemli değerlendirme standardının geliştirilmesine ihtiyaç duyulur. Burada, çalışan kişi olmadığı için eş değerli sistem üretme sorunsalı belirsizleşir. Boşluklar oluşur. Akredite olmada istenen atmosfer bulanıklaşır. Bulanık mantık ilkeleri önceliklidir.
• Hastalığın kabulündeki farklılıklar: İnkâr, öfke, kaygı, üzüntü, pazarlık ve kabul süreç seyri kişisel olup çeşitlidir. Ön yargı oluşum zemini bu farklarla belirginleşir, sabitlenir ve devamında kolaylaşır veya zorlaşır.
• Etyopatogenez değerlendirmesi farklılıkları: Yaşam için özel olan ve yaşama farklı cevap veren bedenin bağımsız değişkene tepkisi farklıdır. Genetik etkene özel ve nesnel yanıt verir. Bu kişiseldir. Yani hastalık yoktur veya hastalık vardır.
• Klinik seyir: Bağımsız ve bağımlı değişken farklılıkları bulunan kişi hastalanır. Hastalığın seyri ve prognozunda kişisel farklılıklardan dolayı tanı koymak güçleşir.
• Zorunlu ve gönüllü tedavi uygulama farklılıkları ölçüm sorunlarının anlamının anlaşılmasını zorlaştırır. Derin sorunlar yapay sinir ağları ile çözmeye çalışılır ise de raporlama kıstasları ile kök neden analizi yapılamaz hale gelir.
• Koruma, aşılama, profilaksi uygulamaları tanı koymayı güçleştirir.
• Tıbbi uygulama; tedavi, alternatif uygulama, destek tedavi ile standart oluşturma güçlüğüne destek verir. Rehabilitatif etki, palyatif etki, boşuna tedavi durumları kişisel etkiyi çeşitlendirir. Hatta plasebonun bile, bazı kişilerde etkin bulunma süreci de işin içine girince tartışmalar alevlenir. Savunmacı tıp etkinlikleri ile iş çıkmaza sürüklenir.
• Nadir hastalıklar: Sık hastalıkların araştırılması ve tıbbi uygulama sonrası bazen yıllar sonra tanı koyma gerekçesi nadir hastalıklardır. Bazen teknolojik ilerleme ile tanı konur. Hatta ölüm sonrası otopsi ile de tanı konulan durumlar söz konusudur.
• SONUÇ: Yukarıda açıklanan gerekçelerle, hekimin mesleki uygulamalarında tanı standardında önceliklendirme yapması gerekmektedir. Bunlar şunlardır:
• Zorunlu tanı gerekçesi: Yaşamı tehdit eden hastalıklar öncelikli olarak araştırılır.
• Güçlü etkili hastalık tanı: Epidemiyolojik veri analizi yararlı olabilir.
• Sık izlenen ve yayılan bulaşıcı hastalık tanısı: Dip bulaşın ve yaygınlığın önlenmesi açısından öncelikli olarak değerlendirilir.
• Zayıf etkili bir hastalık tanısından etkisiz hastalık tanısına doğru yönelim söz konusu olabilir.
• Zaruret halinde minör zarar tolere edilirse tanı uygulamasından yararlanılabilir. Mesleki uygulama olduğu durumlarda endikasyon dışı olan tanı da değerli olabilir. Bu durumlar kaçınılamayan, öngörülemeyen, önlenemeyen olarak kayda girer. Kayıt dışı uygulamalar ise tıpta uygulama hataları olarak denetime tabidir.

Saygı ve sevgi ile.