Günümüz sağlık bakımda “hasta güvenliği” terimi önemli kavramlardan biridir. Dünya Sağlık Örgütü 2002 yılında hasta güvenliği ile ilgili yetersizlikler ve sorunlara bağlı toplum sağlığı ile ilgili zararları izlemek üzere çalışmalara başladığında bu terim dünyada sağlık bakım kurumlarının çok kullandıkları terimlerden biri değildi. 2004 yılında 56 ülkeden alınan verilere göre dünyada her 25 kişiden birine cerrahi işlem uygulandığı görülmüştür. Bu sayı 2006 yılında doğum oranının iki katıdır. Bu sayı dünyada toplum sağlığını etkileyebilecek büyüklükte bir sayıdır. Dünya genelinde uluslararası çalışma grupları bu konudaki bilgi kaynaklarını ve klinisyen deneyimlerini inceleyerek; Ekip çalışması, anestezi, cerrahi alan enfeksiyonlarının önlenmesi, cerrahi hizmetlerin sunulması ile ilgili alanları gözden geçirmişlerdir. Bu çalışmalara cerrahi, anestezi, hemşirelik, enfeksiyon hastalıkları, epidemiyoloji, biyomedikal mühendislikler, sağlık sistemleri, kalite geliştirme ve hasta güvenliği ile ilgili alanlarda uzmanlar katılmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) yaptığı çalışmalar sonucunda cerrahide hasta güvenliği konusunda üç temel sorun olduğunu belirtmiştir. Bunlar;
1.Cerrahi Güvenliğin Toplum Sağlığı Konusu Olarak Tanınmaması
Dünya genelinde yıllık olarak 234 milyon cerrahi işlem yapıldığı, tahmini olarak yılda 63 milyon insan travmatik yaralanmalar nedeniyle, 31 milyon insan kötü huylu tümörler nedeniyle ve 10 milyon insanda kadın-doğum hastalıklarıyla ilgili olarak bir cerrahi işlem yaşamaktadır. Türkiye’de 2007 yılı verilerine göre; 2 milyon 256 bin büyük, 1 milyon 308 bin orta ve 1 milyon 585 bin küçük ameliyat yapılmıştır. Hastanede yatan hastaların yüzde 3-16’sını yanlış girişimlerin etkilediği ve bunların neredeyse yarısının önlenebilir olduğu bilinmektedir. Cerrahi güvenlik ile ilgili bilgilerdeki artışa rağmen bu olayların yarısı (yüzde 48) cerrahi bakımlar sırasında gelişmektedir. Cerrahi işlemlere bağlı gelişen komplikasyonların oranını belirlemek gelişmekte olan ülkelerdeki kayıt oranının yetersiz olması nedeni ile güvenilir olmamakla birlikte majör komplikasyonların yatarak cerrahi tedavi alan hastalarda yüzde 3-22, ve ölüm oranının ise yüzde 0.4-0.8 olduğu bildirilmiştir. Her yıl neredeyse 7 milyon cerrahi hastası ciddi komplikasyonlar yaşamakta ve bunların 1 milyonu cerrahi işlem sırasında ya da hemen sonra ölmektedir. Bu nedenle güvenli cerrahi hem uluslar için hem de tüm dünyada toplum sağlığını ilgilendiren sorunlardan biridir.
2.Ameliyatlar ve Sonuçları Hakkında Bilgilerde Yetersizlik
Tüm dünyada yapılan ameliyatlar ve sonuçları hakkında sağlıklı istatistiksel verilerin olmaması nedeniyle DSÖ tüm dünya için aşağıdaki bilgilere ulaşmayı hedeflemektedir.
• Yılda 100 bin kişide kaç ameliyat yapıldığı,
• 100 bin nüfusta kaç ameliyathane var,
• 100 bin nüfusta kaç cerrah var,
• 100 bin nüfusta kaç anestezist var,
• Ameliyat günü ölüm oranı,
• Ameliyat sonrası hastanede ölüm oranı.
3. Kullanılan Güvenlik Yöntemlerinin Nasıl Yapıldığı Konusunda Yetersizlik
Yanlış hasta, yanlış bölge ameliyatlarında bu tür olaylardaki uyarılara rağmen yine görülmesi,
Önlenebilir cerrahi alan enfeksiyonlarında antibiyotik profilaksisi için zamanlamadan oluşan hatalar, standardizasyonu olmayan ülkelerde anestezi komplikasyonlarının 100-1000’den fazla olması gibi nedenlerden dolayı bu konuda yapılan girişimler ile ilgili olarak sağlam verilere ulaşılmasıdır.
Bu proje kapsamında DSÖ’nün öncülüğünde iki yıllık süreç içerisinde yapılacak çalışma programı planlanmıştır.
• İlk olarak daha güvenli cerrahi için gerekli olan, geniş kapsamda bir standartlar ve araçlar grubunun kabulü ve uluslararası düzeyde yaygınlaştırılma çalışması.
• İkinci olarak küresel ve ulusal ölçekte “Güvenli cerrahi hayat kurtarır” kampanyalarının düzenlenmesi.
• Üçüncü olarak bu konuda üye devletlere taahhüt altına girecek biçimde eylem planları oluşturmak üzere çalışmaları konusunda çağrı yapılmasıdır.
DSÖ’nün “Güvenli cerrahi hayat kurtarır” kampanyasının amacı dünya genelinde uygulanabilecek güvenlik standartları ile cerrahi bakımın kalitesini arttırmaktır.
“Güvenli cerrahi hayat kurtarır” kampanyası 25 Haziran 2008’de Washington’da resmi olarak başlatılmıştır. 1 Ocak 2009’da 250 hastane programa katılmış, 2010’a kadar 2 bin 500 hastane, 2009’da programa katılan hastaneler dünya nüfusunun dörtte birini temsil ederken, 2010’da dünya nüfusunun yarısını içermesi ve cerrahi ile ilgili temel istatistikleri toplamak hedeflenmiştir. Kampanyayı 300’ün üzerinde sağlık bakanlığı, ulusal ve uluslararası profesyonel dernek ve organizasyon desteklemiştir. DSÖ’nün sitesinde 122 ülkede 3 bin 885 hastanenin kayıt yaptırdığı kampanyada bin 788 hastanenin çalışmalarını aktif olarak sürdürdüğü belirtilmektedir (http://maps.cga.harvard.edu:8080/Hospital/).
Ülkemizden bu kampanyayı destekleyen kuruluş Toplum Sağlığı Araştırma ve Geliştirme Merkezi (Center for Research and Promotion of Community Health) olarak görülmektedir. (http://www.who.int/patientsafety/safesurgery/endorsements_received/en/index.html )
Sağlık Bakanlığı ve Toplum Sağlığı Araştırma ve Geliştirme Merkezinin bu konudaki yaptıkları çalışmalar ile ülkemizde de pek çok hastanenin bu kampanya içinde yer alan “Güvenli cerrahi kontrol listesi”ni kullandıkları bilinmektedir. DSÖ’nün sitesinde ülkemizden iki hastanenin kayıtlı olduğu, ama ikisinin de aktif olarak görev almadıkları görülmektedir ( http://maps.cga.harvard.edu:8080/Hospital/).
Kampanyaya nasıl yardımcı olabilirsiniz?
• DSÖ’nün web sitesine katılımcı hastane olarak kayıt olmak,
• Güvenli cerrahi kontrol listelerini hastanenizde kullanmak
• Ölüm ve komplikasyon gelişme oranların değerlendirmek,
• Güvenli cerrahi kontrol listelerinin kullanımı ile ilgili bireysel deneyimlerinizi paylaşmak.
Nereden bilgi alabilirsiniz?
Bu programa katılan web temelli hastane, organizasyon ve klinisyenler
• Genova ve Boston’daki Güvenli Cerrahi Hayat Kurtarır Merkezi,
• Ulaşılabilecek online kaynaklar www.who.int/safesurgery, www.safesurg.org
Türk Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireleri Derneği de bu konu ile ilgili çalışmalara destek vermek için gerekli işlemleri başlatmış olup, ameliyathane hemşirelerine bu kampanya konusunda bilgilendirme toplantıları yapmaktadır. Kurumunuzun bu sürece katılmasını sağlamak cerrahi bakımı geliştirmeyle ilgili konulara herkesin daha yakın olmasını sağlayacaktır.
Sevgi ve saygılarımla.