20 Temmuz 2023 tarihinde ulusal basında yer alan “Hava sıcaklığının 40 dereceyi aştığı Adana’da bir grup vatandaş, klimanın icat edilişinin 121’inci yıl dönümü nedeniyle Amerikalı mühendis Willis Haviland Carrier anısına tatlı dağıttı” haberi bu yazının yazılmasına vesile oldu.
Günümüzden 121 yıl önce dünya daha sıcak, tüm canlıların yaşaması için daha az rahat bir yerdi. Bu tarihlerde ev, iş yeri, hastane, otel, tiyatro ve mağazalar gibi kapalı alanların konforunu etkileyecek ve dünyayı daha rahat yaşanılabilir bir duruma getirecek önemli bir buluş gerçekleşti. New York eyaletinin Buffalo kentinde genç bir mühendis olan Willis Haviland Carrier 17 Temmuz 1902’de, dünyanın kendi soyadı ile anılan ilk modern iklimlendirme sisteminin dizaynını tamamladı ve önemli bir buluşa imza attı. Bu buluş, nem kontrolüyle iklimlendirme sanayisinin doğuşu anlamına geliyordu. Willis’in anlatımıyla bir iklimlendirme sisteminin dört temel işlevi yerine getirmesi gerekiyordu: sıcaklığı, nemi, hava dolaşımını ve havalandırmayı kontrol etmek ve bunlara ek olarak havayı temizlemek. Geçtiğimiz yüz yılı aşkın süre boyunca Carrier iklimlendirme sistemleri tüm dünyayı soğuttu ve sonraki yıllarda Willis Carrier modern iklimlendirmenin babası olarak anılmaya başlandı. 1876 yılında ABD’de orta halli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Willis çocukluğundan itibaren mekanik araçlara ilgi duydu. Bu ilgisi sayesinde hayatını kaybettiği 1950 yılına kadar çok önemli buluşlara imza attı, birçok patent aldı, kitap yazdı ve kendi ismi anılan Carrier iklimlendirme şirketi yanında başlangıçta Carrier Collage sonra da bir üniversiteye dönüşen Carrier Üniversitesi’ni dünyaya miras olarak bıraktı. Dünyanın yazgısını değiştiren bilimsel çalışmaları ve bilime adanmış yaşamı nedeni ile 1998 yılında Times dergisi tarafından 20. yüzyılı etkileyen en önemli 100 bilim insanından birisi olarak seçildi.
Willis’in yaşamı hakkında anlatılan aşağıdaki anekdot iyi bir eğitimin bilime ve yeni buluşlara giden kapıyı açan en önemli anahtar olduğunu gösteren çok güzel bir örnektir. “Dokuz yaşındayken, bütün çocuklar gibi kesirleri anlamakta güçlük çeken Willis’e, kendiside bir mühendis olan annesi mutfakta bir elmayı önce yarıya, sonra dörde ve sekize bölerek; karşılaştığı her karmaşık sorun karşısında, önce sorunu en küçük parçalarına ayırma ve daha sonra bunları teker teker çözme yöntemini benimsemesine katkıda bulunarak” problemlerin nasıl çözüleceğinin ipucunu vermiş oldu.
Lise bitirme sınavında yazdığı denemede şöyle diyordu Willis: “Koşullar ne olursa olsun, insan güçlü bir iradeyle her istediğini yapabilir”. Çözülemeyecek sorunların üstesinden gelmek gibi bir tutkusu olan Willis bu tutkusu sayesinde otobüs, tren, gemi gibi birçok ulaşım aracı dahil tüm kapalı ortamlarda iklimlendirme kullanımını başlatan kişi olarak tarihteki yerini almış oldu.
20. yüzyılı değiştiren en etkili 100 bilim insanından biri olmayı fazlasıyla hak eden Willis Haviland Carrier ülkemiz dahil tüm dünyada yakıcı sıcakların yaşandığı 2023 yazında yer yer elektrik trafolarını patlatıp kesintiye neden olsa da insanların daha rahat ortamda çalışma, yaşama, sosyal aktivite gösterme, seyahat etme ve uyumasına yaptı katkı nedeniyle; Adana’da bir tatlıcı tarafından halka 5 tepsi kaymaklı kadayıf dağıtılarak anılması kanımca Willis’e dair tarihe düşülmüş önemli bir not olarak yerini alacaktır.
Kaynaklar
- Klimanın mucidi anısına tatlı dağıttı, Cumhuriyet.com.tr 20 Temmuz 2023
- The Unexpected History of the Air Conditioner https://www.smithsonianmag.com 24 Haz 2019
- Willis Carrier: Inventor of Modern Air Conditioning, https://www.williscarrier.com
- Modern Klimanın Keşfinin Öyküsü, Willis Haviland Carrier https://www.tesisat.org 13 Eyl 2018
- https://www.alarko-carrier.com.tr Dr. WILLIS HAVILAND CARRIER alarko-carrier.com.tr