Ergenim ve canım çok sıkılıyor…

Pandemi sürecinin yoğun olarak yaşandığı bugünlerde, özellikle de evden dışarıya çıkmalarına haftada sadece 15 saat izin verilen gençlerin canları epey bir sıkılıyor. Halbuki, ruh ve beden sağlığı açısından açık havada zaman geçirmenin, sosyal etkileşim kurmanın ve hareket etmenin önemini anlatmaya sanırım gerek yok. Mecburen, günümüz koşullarında da sağlıklı zaman geçirmenin yeni yollarını keşfetmek zorunda kalıyoruz. Gençler ise elektronik oyunlar ve sosyal medya dışında boş zamanlarını nasıl geçireceklerini sanki bilmiyor gibiler. Onlara fikir verebilmesi açısından bu yazıyı yazmayı uygun gördüm. Bu yazıda ergenlerin ve genç bir ruha / bedene sahip diğerlerinin hem sağlıklı hem de eğlenceli ve sürdürülebilir etkinliklere yönelebilmesi için aklıma gelen hobileri sıralamaya çalıştım. Pandemi koşullarında belki bazılarını yapmak mümkün olmasa da, ilk fırsatta onları da yapmanın mümkün olabilmesi dileğiyle diyelim.

Ne yapayım?

Ergen gelişimi üzerinde çalışmaların bir dizi raporunu yayımlayan Carnegie Konseyi (1989), sağlıklı ergen gelişimi açısından şu beş özelliği vurgulamıştır:

1. Farklı kaynaklardan gelen bilgiyi uygun bir şekilde ilişkilendirme becerisi,

2. Eğitim ve meslek kanalıyla kazandığı bilgiyi farklı alanlarda da kullanma becerisi,

3. Toplumsal etkinliklere katılma ve diğerlerinin iyilik haline de duyarlı olma,

4. Evrensel doğru ve yanlışları özümseyerek etik değerlere dikkat etme,

5. Kendi sağlığına özen gösterme

Daha sonra 1995 yılında bu konsey, kişisel ve sosyal gelişimi şu ölçütlere ulaşmak olarak nitelendirmiştir: (Carnegie Corporation of New York 1995)

1. Yapıcı bir grubun içinde değerli bir konuma sahip olma,

2. Yakın ve sürdürülebilir ilişkiler kurmayı öğrenme,

3. Kendini değerli ve önemli olarak görebilme,

4. Özellikle önemli sonuçlara ulaşma durumunda bilgiye dayalı geçerli kararlar verebilme,

5. Ulaşılabilir destek sistemlerini kullanabilme,

6. Geleceğe olumlu bir beklenti ile bakabilme,

7. Kendine ve diğerlerine saygı duyma

Ne yazık ki, tüm bu koşulları sağlamak ve özellikle de kendini değerli ve önemli görebilme, geleceğe olumlu bir beklenti ile bakabilme günümüz gençliğinin çok zor ulaşabildiği özellikler gibi görünüyor. Ergenin kendini olumlu görmesini sağlayan ve akranlarıyla olumlu etkileşim fırsatı sunan en önemli alanlardan bir tanesi ergenin yapısına uygun, zevk aldığı serbest zaman etkinlikleridir. Spor (ör, yüzme, futbol, tenis, atletizm, basketbol, karate) ve sanat (ör, gitar çalma, resim yapma, dans kursu) aynı zamanda gencin fiziksel ve ruhsal gelişimini de destekler.

Örneğin, spor etkinliklerine katılım kimlik, kendilik değeri ve başarılı olma duygularında olumlu etkilere sahiptir. Sportif etkinlikler ergenin hedef belirleme, etkili iletişim kurma, problem çözme, duygularına hakim olma, zaman yönetimi, kişiler arası çatışmaların çözümü gibi alanlarda gelişimini destekler. Özellikle kurallı bir etkinlik olarak yapıldığında ve gözetmen eşliğinde olduğunda ergenin davranışları için geribildirim almasını, sınırlara ve kurallara uymasını kolaylaştırır. Akademik açıdan kendini değersiz gören bir genç çok başarılı bir atlet olabilir. Bu yolla kendini değerli ve önemli görebilir, akranları arasında kabul görebilir. Bu psikolojik ve sosyal olumlu etkiler akademik performansı da genellikle olumlu etkiler.

Öte yandan, spor ve sanat gibi etkinliklerin bir boş zaman etkinliği olmaktan çıkıp, bir performans gösterisi alanı halini aldığı durumlarda genç üzerinde daha farklı psikososyal etkilere neden olabilir. Zevk için yapılmaktan uzaklaşıp gencin yüksek bir performans kaygısı duyduğu stres dolu bir etkinlik haline geldiğinde olumlu etkileri azalabilir. Bu nedenle eğer bir genç akademik, sportif ya da sanatsal etkinlikte bir performans beklentisi içine girmişse sadece zevk için yapacağı ve karşılığında bir not almayacağı, beğenilip beğenilmeme ikilemi yaşamayacağı ek bir alana da ihtiyacı doğmuş demektir. Ancak, okul ve diğer etkinlikler gencin zamanını çok fazla doldurduğunda, genç kendisi için ek bir zaman yaratamadığında da performansının düşmesi beklenebilir. Çünkü bu durumda özerklik mücadelesi veren ve erişkinlerin beklentileri ile zaman zaman çatışma yaşayan ergen, okul ya da diğer etkinliklerden –yaşadığı yoğun beklenti kaygısı ve özerklik tehditi algısı nedeniyle- kaçmaya, kaytarmaya başlayabilir. Ergen bu psikolojik kaçışın (örneğin devamsızlık yapma, idmanları ve ödevleri aksatma) çoğu zaman farkında olmaz ve bilişsel düzeyde motivasyonu devam edebilir. Ancak, motive olmaya çalışmasına rağmen düşen performansı özgüvenini olumsuz etkiler. Olumsuz etkilenen özgüven zamanla motivasyonu da azaltır ve ergen tümüyle vazgeçebilir.

Yaşamayı güzel kılan şeyler kişiden kişiye değişebilir. Herkesin özel zevkleri, kişisel yatkınlıkları farklı olabilir. Sorumluluk ve zorunluluklardan boş kalan zamanı zevkli işlerle hem de faydalı bir şekilde geçirmek mümkün. Ne yazık ki yetişkinler gibi çocukların ve gençlerin çoğu da boş zamanını verimli geçirmeyi pek başaramıyor. “Canım sıkılıyor.”, “yapacak bir şey bulamıyorum.” diyerek elinden telefon, bilgisayar, vb. düşmüyor. Aşağıdaki listede mutlaka size de uygun bir hobi olacaktır.

Sanatın çocuklar için önemi

• Hemen her türlü sanatsal faaliyet çocuğun el-göz koordinasyonunu geliştirir. Böylelikle dikkat, öğrenme becerileri artar. Zekâsını daha etkin kullanmayı öğrenir.
• Hemen her türlü sanat ve spor, çocuğun fiziksel becerilerini geliştirir. Sağlıklı bir beden ise sağlıklı bir ruh hâli için kaçınılmaz bir öneme sahiptir.
• Hemen her türlü sanat ve spor faaliyeti çocuğun sosyal becerilerini geliştirir ve özgüvenini artırır.
• Hemen her türlü sanat ve spor faaliyeti çocuğun zararlı alışkanlıklar geliştirme riskini azaltır.
• Örneğin, düzenli olarak kürek çeken, yelken yapan, keman çalan, vb. bir hobiye sahip bir çocuk hayattan daha çok zevk alır.
• Sanat ve sporla uğraşmak çocukta sorun çözme becerilerinin gelişimine yardımcı olur.
• Spor ve sanatla uğraşmak insana farklı bakış açıları kazandırır. Yardımlaşma, hoşgörü ve esneklik gelişir. Farklılıklara tahammül artar. Estetik değerler bilinci yerleşir.

Sanat şunlara iyi gelir:

• El-göz koordinasyonunu artırır.
• İnce motor (küçük kas) gelişimini hızlandırır.
• Dikkat ve odaklanmayı artırır.
• Gevşeme, rahatlama sağlar.
• İmajinasyonu (hayal gücünü) geliştirir.
• Özvüveni artırır.
• İnsan ilişkilerini geliştirir.
• Yönergelere uyma becerisini artırır.
• Bilgi işleme becerisini artırır.

Sanat şunlara da iyi gelir:

• Motivasyon ve öğrenme isteğini artırır.
• Kendini kontrol becerisini güçlendirir.
• Risk alma / inisiyatif alma becerisini artırır.
• Sağ-sol beyin koordinasyonunu artırır.
• Yaratıcılık ve pratik zekayı güçlendirir.
• Stresle başa çıkma becerisini artırır.
• Duygusal/ emosyonel zekayı artırır.
• Yeni sosyal ilişkiler sağlar.

Sanatsal etkinlikler için öneriler

• Yağlı boya resim
• Fotoğrafçılık
• Karikatür
• Yazarlık
• Şairlik
• Örgü örme (knitting)
• Kaligrafi
• Dikiş-nakış (embroidery)
• Ebru
• Karakalem çizim
• Seramik
• Afiş tasarım
• Tahta boyama
• Yapma çiçek yapımı
• Tahta oyma
• Telkarilik (string art)
• Sedefkarlık
• Kum boyama
• Kısa film çekme
• Teship
• Marküteri (ahşap kaplama)
• Graffiti (sprey boyama)
• Sulu boya resim
• Kumaş boyama
• Keçecilik (felting)
• Gravür sanatı
• Aliminyum kabartma
• Kanaviçe (cross-stitch)
• Akrilik resimler
• Taş boyama
• Büyükler için boyama kitapları
• Çini boyama
• Serigrafi teknikleri
• Vitray
• Minyatür
• Maket yapımı
• Origami (kağıt katlama)
• Batik
• Kanvas tablolar
• Tığ işleri (crocheting)
• Dantel (lace-making)
• Makrome (Düğümlü örgü)
• Kırkyama (patchwork)
• Kostüm tasarımı
• Dijital sanatlar
• Cam sanatları (glassblowing)
• Takı tasarımı
• Jonklörlük (juggling)
• Şan dersi alma
• Kağıt kesme sanatı (kirigami- fuyang)
• Gölge oyunu (örneğin Karagöz ve Hacıvat)
• İllüzyon oyunları tasarlama
• Senaryo yazma
• Malakari
• Sgraffito grafik simge sanatı
• Intarsia sanatı
• Bonsai
• Ahşap yakma
• Goblen

Diğer hobilere örnekler

• Web sitesi tasarımı (amatör, profesyonel)
• Bulmaca hazırlama ve çözme (zekâ oyunları vb.)
• Koleksiyonerlik (antika, para, vb.)
• Dans etmek (salsa, tango, vals, vb.)
• Pastacılık
• Aşçılık (örneğin dünya mutfağı)
• Satranç
• Kuş gözlemciliği
• Doğa yürüyüşleri
• Yolculuk
• Motorsiklet turları
• Kanaryacılık
• Güvercincilik
• Akvaryumculuk
• Yeni dil öğrenme
• Roman okuma
• İlgi alanına göre okuma (örneğin Osmanlı tarihi, sürüngenler, vb.)
• Masa oyunları (scrable, monopoli, tavla, okey, vb.)
• Lego tasarımlar
• Puzzle
• Bahçe işleri (çiçek, meyve, sebze yetiştirme)
• Şarkı söyleme
• Müzik dinleme
• Film izleme
• Yoga
• Pilates
• Balık tutma
• Doğada saklama oyunları (geocaching)

Sporlarla ilgili geniş bir liste

Sporun faydaları saymakla bitmez. Aslında spor yapmak için para ve zaman bile çok gerekli olmayabilir. Ama ne yazık ki özellikle ülkemizde düzenli spor yapan kişi oranı %1’ler düzeyinde. Spordaki ulusal başarımızın düşük olmasında bu durumun önemli bir rolü vardır diye düşünmek yanlış olmaz sanırım. Aşağıdaki listede mutlaka size de uygun bir spor olacaktır.

Herkese iyi sporlar…

Spor dalları listesi

• Futbol
• Basketbol
• Voleybol
• Hentbol
• Yüzme
• Okçuluk
• Bisiklet
• Vücut geliştirme
• At binme
• Kayak
• Koşu (jogging)
• Atletizm
• Dağcılık
• Alan tenisi
• Masa tenisi
• Bilardo
• Badminton
• Paintball
• Yelken
• Rafting
• Dalgıçlık (scuba)
• TaekWondo
• Tai chi
• Aikido
• Kickbox
• Karate
• Jimnastik
• Dart
• Judo
• Halter
• Kung-fu
• Sörf
• Squash
• Brazilian jiu-jitsu
• Doğa yürüyüşü (trekking)
• Kano
• Eskrim
• Golf
• Buz hokeyi
• Kürek
• Trombolin
• Güreş
• Snowboard
• Sutopu
• Plaj voleybolu
• Sualtı rugby
• Paten
• Kaykay

Bazı ekstrem sporlar

• Bangi jump (bungee jumping)
• Kaya dalışı (cliff diving)
• Ekstrem sörf
• Planör (hangliding)
• Buzul tırmanışı (ice climbing)
• Ekstrem kayak
• Ekstrem maraton
• Yamaç paraşütü (paragliding)
• Kaya tırmanışı (rock climbing)
• Uçaktan atlama (sky diving)
• İp üstü yürüme (slacklining)
• Top içi yuvarlanma (zorbing)

Herkese iyi eğlenceler…

KAYNAKLAR

Carnegie Corporation of New York (1989). Turning points: Preparing American youth for the 21st century. Reports of the Carnegie Council on Adolescent Development. Waldorf, MD: Carnegie Corporation.

Carnegie Corporation of New York (1995). Great transitions: Preparing adolescents for a new century. Reports of the Carnegie Council on Adolescent Development. Waldorf, MD: Carnegie Corporation.