Etik özentisi içinde olanların durumu

Etiğin, kendi tarifleri içinde pek çok anlama karşılık gelmesine rağmen gerçek etik değerlere inanarak ve onları hissederek konuşanların sayısının iki elin parmağını geçmediğini söyleyebiliriz. Çünkü etik, teoride kaldıkça önemini yitirirken uygulama anlamında ahlak kavramıyla anlamlı hale gelir ve ortaya gerçekçi bir örnek çıkar. Ülkemizde 1990’ların sonundan itibaren bilimsel literatür hayatına giren etik ve ahlak unsurları zamanla bir gelişme göstermesine karşın, buna imkan veren alanlara ilginin azlığı yüzünden kısmen kesintiye uğramıştır. Akademik etik yaşantımdaki 20 yıllık mesaimde bunu bizzat gözlemlerken, çözüm önerilerinin kendi içinde üretilmesi gerektiğine inananlardanım. Esasında buradaki temel sorun, sosyal ve mesleki alanlardaki etik konuların tartışılması değil, bunun konunun uzmanı olmayanlarca gerçekleştirilmesidir. Bu nedenledir ki, belli platformları üzerinden etik konulara herkesin sahip çıkmasından öte, önceliğin etik uzmanlarının görüşleri üzerinde yoğunlaşması gerekmektedir. Tıbbın ve diğer pek çok bilimsel alanın multidisipliner özelliği olmasına karşın, bu çoklu disiplin anlayışının yanlış değerlendirilerek herkesin bir fikir beyan ettiği ortamların gelişmesinin etik ve ahlak ilimleri açısından faydası olmamaktadır.

Ne yazık ki, etiğin çoğunlukla yayın ihlalleri ve klinik araştırma çalışmaları üzerinden değerlendirilmesi, yanlış bir yönelime sebep olmaktadır. Etik ve ahlak, kendi içinde ve başlı başına özel eğitim gerektiren alanlardır. “Geçiyordum, uğradım” mantığıyla hareket edenlerin yaptıkları etik değerlendirmelerinin çok faydalı olması beklenemez. Halen sürdürdüğüm görevimin yanında, İstanbul Kültür Üniversitesinin daveti üzerine hukuk fakültesinde 7 yıl boyunca verdiğim “Yargı Etiği”seçmeli dersleri ve buradaki akademisyenlerin bakış açılarından elde ettiğim izlenimler, ülkemizdeki etik uzmanlarının çok fonksiyonlu görevler üstlenmelerinin önemine ilişkindir.

Akli ve duygusal yeteneklerin var olmasıyla işlerlik kazanan etik kavramlar, son yıllarda dışarıdan bakanların yüzeysel değerlendirilmelerine maruz kalmaktadır.  Bilimsel ve rasyonalist yaklaşımlardan uzak bakış açılarının etik özentileri pekiştirdiği ve bunun da keyfi söylemleri dile getirdiği bir anlayışla, bizlerin etik ve ahlak meseleleri üzerinde düşünmemiz oldukça güçtür. Doğuştan gelmediğini düşündüğümüz, sonradan eğitim, sosyal gelişmeler ve örnek modellerle kazanılan temel etik öğretilerin ilerleyebilmesi, biz etik uzmanlarının özverili çalışmalarının daha da artırmasıyla mümkün olacaktır. Bir başka ikilemli durum ise, etik ve ahlaktan bahsedenlerin buna uygun bir yaşam ve mesleki uygulama tarzı oluşturamamaları yüzünden kötü örneklerin çoğalmasıdır. Sadece bu yüzden, etik ve ahlaka dair konularda toplumun mesafeli bir duruş sergilediğini ve ilginin azaldığını gözlemliyorum.

Herkesin kendi çalışma alanında en iyisini yapmak için uğraşması gerektiğine inanarak, yıllar önce etik özentisi içinde olanlara yönelik kaleme aldığım ve “herkes kendi işini yapsın” şeklinde özetlediğim makalemin halen güncelliğini koruduğunu görmek üzüntü vericidir. Etik, matematik gibi kesin bir sonuca giden bir alan değildir. Elbette ki farklı fikirler geliştirilecek, farklı görüşler olacaktır. Ancak aklın yolu birdir ve o tek doğrunun bulunup ortaya çıkarılması lazımdır.

Bu satırlarımın bir değerlendirme olarak algılanmasını ümit ederek herkesin kendine göre etik değerleri algılama anlayışının azalmasını ümit ettiğimi, etik uzmanlarının görüşlerine daha çok başvurularak etik özentisi tavırların bırakılmasının önemini bir kez daha hatırlatmak istiyorum. Etik özentisi içinde olanların durumunu ise herkesin kendi vicdanına bırakıyorum.