ETİKTEN DAMLALAR
HEKİMLER ARASI İLİŞKİLERDE KOPMALAR VE ETİK SONUÇLAR
Etik derslerinde hekimin hekime karşı görevlerini anlatırken saygı ve yardımlaşmayı daima ön planda tutarız. Ancak, hekimin hekimi öldürmesi ya da yaralaması aklımıza gelmez. Bu utanç verici olay geçenlerde oldu ve ben çok şaşırdım. Ancak, yüzyıllardır hekimlerin meslektaşlarına karşı görevleri işlenir ve tıp öğrencilerine anlatılır.
Yine 20. yüzyılda bir örnek olarak, Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver tarafından yazılmış olan Tıbbi Deontoloji Derslerinden Kısa Bahisler adlı kitapta bu görevlerden söz edilmektedir. Ünver’in bu ünlü kitabının içeriğini inceleyecek olursak, tamamen tıp etiği ilkeleriyle dolu olduğunu görürüz.
Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver’in Tıbbi Deontoloji Dersleri’ni özet olarak anlatan bu kitap, bazı etik özellikleriyle 1945’li yıllar için tıp alanında önemli bir yere sahiptir. Ünver, yine ön sözde, tıbbi deontolojiyi bilmeyenlerin ve tıp ahlâkına sahip olmayanların hekimlik yaşamlarında başarıya ulaşamayacaklarını belirtmektedir.
Yazar, yine bu kitabın küçük bir broşür niteliğinde olduğunu, ancak daha önce tıp dünyasında çıkmış bulunan yazılarının burada toplanarak konuların birbiriyle bağlantılı olarak okuyuculara sunulduğunu bildirir.
Kitabın 4. bölümü olan Hekimin Diğer Hekimlere Karşı Vazifesi (Görevi) adlı kısım, meslektaşlar arasındaki ilişkilerden söz eder. A. Süheyl Ünver, hekimlerin birbirlerine davranışlarını bazı kurallara bağlayarak belirtir. Ancak, bütün bu kurallardan daha önemli durum, hekimler arasında karşılıklı hizmet ve dostluk bağları olması gerektiğidir. Bu saygı ve dostluk ilişkileri olduğu sürece hekimler arasındaki iş birliği de kolaylaşır. Böylece hekimler birbirlerinin bilgilerinden de yararlanırlar.
Ünver, bir hekimin, meslektaşını küçük düşürücü hareket etmemesi gerektiğini, küçüklerin büyüklere saygılı davranmasını ve büyüklerin de küçükleri sevmesini belirtir. Yine hekim, meslektaşına karşı dürüst davranmalıdır. Yine meslektaşına, gerektiğinde maddi ve manevi yardım da hekimin diğer bir özelliği olmalıdır. Yine meslektaşların ailelerine gereken özen gösterilmelidir.
Kitabın 6. bölümünde ise tıp mesleğinin sosyal yaşamdaki yerine değinilir. Bir hekimin yalnız insan olarak değil, aynı zamanda mesleğinden dolayı da sayılan ve sevilen bir kişi olması gerekir. Ancak bu, hekimin yakınındaki insanların her sorunuyla ilgilenen, sevecen, saygıdeğer bir kimse olmasıyla mümkündür. Hekimin, insanlara yardımda siyaset, din, dil, mezhep ayrımı yapmaksızın hareket etmesi gerekir.
Bu konuda Mesleki Bağlılık Yemini ve Hekimlik Ahlakı Uluslararası Yasası aşağıdadır:
Hekimlerin Birbirlerine Karşı Görevleri:
Hekim, meslektaşlarından nasıl bir davranış bekliyorsa, o da onlara karşı öyle davranacaktır.
Hekim, meslektaşlarının hastalarını kendisine çekmeyecektir.
Hekim, Dünya Hekimler Birliği’nin benimsediği “Cenevre Bildirgesi”nin ilkelerini gözetecektir.”
Hekimlerin Genel Olarak Görevleri:
Hekim, mesleğini her zaman en yüksek düzeyde sürdürecektir.
Hekim, hastalarının yararı için özgür ve bağımsız olarak vereceği kararları çıkar güdülerinin etkilemesine izin vermeyecektir.
Hekim, hangi çeşit tıbbi uygulama içinde olursa olsun insanın değerine saygı ve sevecenlik gösterecek ve gerek teknik gerekse ahlak yönünden, bütünüyle bağımsız, yeterli bir tıbbi hizmet sağlamaya kendini adayacaktır.
Hekim, hastaları ve meslektaşları ile dürüst bir ilişki kuracak, gerek kişilik ya da yetenek yönünden eksiği bulunan gerekse yalancılık ya da düzenbazlık yapan hekimleri ortaya çıkarmaya çalışacaktır.
Aşağıdaki uygulamalar ahlak dışı davranış sayılırlar:
Ülkenin yasaları ve Ulusal Tıp Birliği’nin ahlak yasası izin vermedikçe hekimlerin kendi reklamlarını yapmaları,
Yalnızca reçete yazma, hastanın kendine gönderilmesi ya da hastayı herhangi bir nedenle sevk etme karşılığında ücret ya da başka bir bedel almak ya da vermek.
Hekim, hem hastaların hem meslektaşların hem de sağlık mesleğinin öteki çalışanlarının haklarına saygı gösterecek ve hastanın duyduğu güveni sarsmayacaktır.
Hekim, hastanın fiziksel ve zihinsel durumunu zayıflatıcı etkisi de olabilecek tıbbi hizmetleri sağlarken, yalnızca hastanın çıkarına göre davranacaktır.
Hekim, buluşları, yeni teknikleri ve tedavileri, mesleki olmayan yollarla açıklarken son derece dikkatli olacaktır.
Hekim, yalnızca kişisel olarak saptadığı şeyleri belgeleyecektir.
Görüldüğü gibi saygı ve yardımsever bir anlayış içinde olan hekim, hangi şartlarda olursa olsun meslektaşına daima sevecen ve hürmetli bir davranış içinde olmalıdır.