Fikrimin İnce Gülü, Kalbimin Şen Bülbülü…

Keşke her şey bu güzel şarkıdaki gibi olsa idi. Fikri üretmemize değil (bu zaten imkânsız) ama onu ifade etmemize, düşüncemizi anlatma, bildirme, terennüm etme hürriyetimize kimseler engel ol-a-masa idi. Bülbül gibi şen şakrak şakısak, güle olan hislerimizi (fikirlerimizi) rahatça ifade edebilsek, “yaktın ah yaktın beni” diye feryadı figan etmeyip ‘dut yemiş bülbül’ durumuna düşmese idik.

Edebiyat gül ve bülbül ilişkisi üzerine şiirler, şarkılarla dolu iken; tarih, tefekkür edip fikri üretme cüretinde bulunup üstelik bir de bunu cesaretle ifade etmeye çalışan mütefekkirlerin birçoğunun acı, hüzünlü biten öyküleriyle doludur. Bu fikirlerin çoğu tutanaklara, kitaplara geçmiş, tarihe not düşülüp insanlara mâl olmuşken; bir kısım insanlar da ya fikirleri yüzünden katledilmişler ya da fikirleriyle birlikte zindanlarda kaybolup gitmeye mahkûm edilmişlerdir.

“Beni hapsedebilirsiniz ama fikirlerimi asla” diyen birine zamanın despotu, “biz seni o fikirleri başkalarına aktaramayasın diye hapsettik” diye cevap vermiştir. Zira insan yoksa fikir de yoktur ve üretilse dahi ifade edilebilme, yayılabilme hürriyetinden mahrum olan fikirler başkalarına ulaşabilme, etkileyebilme olanağından da yoksundurlar. O yüzden mümkün mertebe başkalarının duymaması ve bilmemesi için her türlü tedbir alınır. Fikrin üretme hakkına engel olmak için her yol ve yöntem uygulandığı gibi, fikir üretilse dahi baskı ve yasaklar devreye sokulur, fikrin özgürce ifade edilmesine yarayan her türlü araç, denetim ve kontrol altında tutulur.  

Akıl muhakeme ve mukayese aracı, fikir de onun ürünüdür. Sadece aklı olmayanın fikri yoktur. Farklı fikir, görüş ve kanaatlerin olmadığı bir yerde ise, şayet baskıcı ve totaliter bir ortam yoksa, akıl ya donmuş ya devre dışı kalmış ya da biri/leri’ne teslim edilmiş, kiralanmış, satılmıştır.  Bu nedenle bir devlet, topluluk, teşkilat, kurum, yapı fertlerinin düşüncelerini kayıtsız şartsız rahatça ifade etme özgürlüklerini en ufak bir endişe ve korkuya kapılmadan kullanabilmelerine ve organize olup örgütlenebilmelerine izin vermek bir yana böyle bir vasatı, ortamı sağlamakla yükümlüdürler, üstelik bu bir lütuf da değildir. Elbette sağlıklı, başarılı, huzurlu, umutlu bir toplum istiyorlar ve başkalarından çekinecek, korkacak gizlisi saklısı, suçu, günahları yoksa ve sistemlerine güveniyorlarsa. Yoksa neden çekinsin, etrafı yasaklarla donatsınlar ki? Kendisine, düşüncesine ve kadrosuna güvenemeyenler, herkesi susturma ve muhalefetsiz bir ortam yani bir nevi dikensiz gül bahçesi oluşturmaya çalışırlar.

Her türlü fikrin rahatça, özgürce, korkusuzca ifade edilemediği topluluklarda ve devletlerde bir canlılık, yenilenme, değişim ve gelişim olmadığı, tarihe ve günümüze bakıldığında gün gibi aşikârdır. Ne zamana kadar farklı düşünen insanları susturup muhalefeti sür git kapalı mekânlara ve yer altına itebilirsiniz. Gerçeklerin, doğruların günü geldiğinde ortaya çıkmak gibi bir özelliği vardır. Fikre fikirle, silaha silahla karşılık verilir. Bir fikir kendini rahatlıkla ve korkusuzca ifade etme, örgütlenip başkalarına arz etme imkânı bulabildiği halde başkalarını cebren ve şiddetle (silahla, terörle) ikna yoluna gidip tahakküm kurmaya kalkıyorsa o zaman elbette hukuk dairesi içinde gereken yapılabilir. (1)

Zor, ikrah yolu dışında her türlü fikrin alabildiğince ve olabildiğince üretilebilme ve ifade edilebilmesine azami dikkat ve riayet etmek şarttır. Allah, kullarından akletmeyenleri “davarlar” olarak nitelerken ve kulunun aklından geçtiği halde fiiliyata dökülmeyenlerinin, fiiliyata dökülmese bile iyi, helâl olanlarına sevap yazıp kötü, haram olanlarından da sorumlu bile tutmazken biz kullarına ne oluyor ki, aklın ürünü olan fikirlerin ifadesine, dile getirilmesine dahi türlü türlü yasaklar getirip engeller çıkartıyoruz. Şayet fikirlerimize güvenimiz yoksa ve “çiğ yiyip de karnımız ağrımıyorsa” yani duyulmasını, konuşulmasını istemediğimiz, hesabını başkalarına veremeyeceğimiz gizli kapaklı işler de yapmamışsak ne diye başka fikirlerden korkup çekinelim ki? Tıpkı düşünmenin farz oluşu gibi, insanların bilinçlenip seviyelerinin, kalitelerinin artması için de hiçbir şeyi yedeğe bırakmadan bütün olanakların seferber edilmesi farzdır, vaciptir, şarttır, olmazsa olmazdır.

Yeri gelmişken ve fikrin ifade hürriyetinden bahsederken din yani inanç hürriyeti konusunda da aynı düşündüğümü belirteyim. Kişinin inancı sadece o kişiyi ilgilendirir. Bir dine, mezhebe, akıma inanıp inanmadığı veya gereklerini yerine getirip getirmediği bir başkasını ilgilendirmez. İsteyen bir dine, inanca, mezhebe inanıp inanmamakta özgürdür. Bir dine, inanca, mezhebe girer, çıkar, değiştirebilir, vazgeçebilir, fert/ler ya da devlet karışamaz. Aynı fikir bahsinde olduğu gibi diğer insanları, toplumu, kamuyu ilgilendiren yönü cebir ve şiddet olup olmadığı, hak ve hürriyetlerin ihlal edilip edilmediğidir. Devlet, iktidar, hukuk -halk dahil- herkes fikir ve inanç özgürlüğünün en geniş, en müspet, en özgür biçimde icra ve ifasını sağlamakla yükümlüdür. Devlet hiçbir ferdine ideoloji (Atatürkçülük, kemalizm dahil) ve din & mezhep (İslam ve sünnilik dahil) empoze ve dikte edemez.  Tarafsız, hakem, adil ve herkesi kapsayıcı, kuşatıcı olmak zorundadır. Hiçbir fikir ve inanç sahibine öz üvey, birinci ikinci sınıf, iç tehdit düşman muamelesi çekemez, buna hakkı yoktur.

Bir insanın herhangi bir konudaki fikri, görüşü, kanaati onun “zann-ı galibi”, “hâkim görüşü, kanaati”dir. Bu nedenle herkese fikren muhalefet hakkı yine herkesindir. Devlet, iktidar, hukuk o toplumdaki hiç kimseyi bir diğerinden ayırmadan fikir üretme ortam ve olanaklarını sağlama, ilaveten ne kadar aykırı, sıradışı, tehlikeli!, anarşist! bile olsa üretilmiş fikirlerin herhangi bir mazeret gösterip hiçbir bahaneye sığınmadan, hiçbir baskı ve engelle karşılaşmadan ifade edebilme hürriyetini kullanabilmesini sağlamakla vazifelidir, sorumludur, mecburdur. Fikirleri ve ifadesi nedeniyle hiçkimsenin canı, malı, ırzı, özgürlüğü en ufak bir tehlikeye uğramaması gerektiği gibi bu konuda bütün yasal ve hukuki güvenceler, garantiler sağlanmalıdır. En başta devletin, cumhurun başı bunu sağlamalı, fikirlerinden dolayı asla bir kişiye bile -hakaret dahi olsa, zira eleştiri ile hakaret arasında bazen ince bir çizgi vardır- bir tane bile dava açmamalıdır. Ülke yönetiminde görev alan ister seçilmiş ister atanmış olsun hiçbir devlet memurunun (cumhurbaşkanı dahil) eleştirilememesi diye bir şey olmamalı, eleştirinin şekli ve şiddeti ne olursa olsun sineye çekilebilmeli, olgunluk, sabır ve hoşgörü gösterilebilmelidir. Bu konuda adalet, hukuk, yargı; devleti, devlet görevlilerini değil, ‘adına’ diye başladığı ve hüküm verdiği milleti, halkı, sokaktaki sade insanı korumalı; güvencesi, savunucusu, sığınağı olmalıdır. Her ne suretle olursa olsun Türklüğü, cumhuriyeti, devletin kurum ve organlarını tahkir ve tezyif (hakaret ve küçük düşürme), falan kişinin/kişilerin hatırasına saygısızlık (Atatürk aleyhine işlenen suçlar gibi), devlet sırrı, dini & kutsal değerlere hürmetsizlik, devletin bekası, milli güvenlik, olağanüstü hal ya da başka sebepler gösterilerek, eleştiri ve fikri ifade hürriyetinin kullanılmasının önüne asla set çekilmemeli, engellenmemeli, yasaklanmamalı, kısıtlanmamalı, fikirler susturulma yoluna gidilmemelidir.

Sizi duyar gibiyim ve elbette ben de biliyorum fikri üretme hakkı ve ifade hürriyetinin mutlak anlamda dünyanın hiçbir yerinde tam manasıyla olmadığını, hatta yaşadığımız ülke dahil avrasya ve ortadoğu coğrafyasında ve özellikle müslümanım diyenlerin çoğunlukta olduğu ülkelerde olmadığını veya olması gereken düzeyde olmadığını; düşünen ve üstelik bir de bunu söyleyip yazıp çizip paylaşmaya çalışanların türlü baskı ve yaptırımlara uğratıldığını, yalnızlaştırma, dışlama, sürgün, işinden aşından etmek, işkence, hapis ve ölüm dahil ağır bedeller ödemek zorunda bırakıldığını. Ama aklımdan, gönlümden geçen, inandığım, hayal ettiğim, normal, tabii, fizyolojik olduğunu düşündüğüm şey budur ve olması gerekenin tam da bu olduğu fikrindeyim. O sebeple ettim onca lafı şu ana kadar, varın siz de ‘hadi oradan, bütün yazdıkların laf-ı güzaf, hayal mahsülü, senin düşün-düşüncen işte’ deyin sayın okuyucu. Fakat bilin ki fikrinize katılmasam da, ifade edilmesine saygı duyar ve ifade hürriyetinizi savunurum. Bugüne kadar kadar bu yüzden gerektiğinde kendi mahallemi, içinde bulunduğum çevreyi, camiayı, meslektaşlarımı, dostlarımı, arkadaşlarımı bile karşıma almaktan çekinmedim, türlü sıkıntı ve sorunlarla da karşılaştım. Bu yüzden bir meslektaşım benim hakkımda “İrfan yalnız gezer, yoktur şurekası” diyebilmiş, yazabilmiştir. (2)

Nâmık Kemâl’in meşhur sözlerinden “Bârika-i hakikat, müsâdeme-i efkârdan doğar – Fikirlerin çatışmasından, hakikat güneşi doğar” sözünü hatırlatıp meramımın hasıl olduğunu düşünerek yazımı bitiriyorum.

Kaynaklar

1. Arif Kaya, İç muhalefet tartışması: Müslümanlar arasında muhalefetin imkânları, Nasihat ve Bozgunculuk Arasında Muhalefet (Ortak Çalışma), Editör: Levent Çavuş, Tashih Yayınları, 2018, İstanbul, Sh. 184-99 / http://arifkaya06.blogspot.com/2020/12/ic-muhalefet-tartsmas-muslumanlar.html
2. Benim Yolum / Tababet san’atının icrası ile geçen 33 yıl, Prof. Dr. İrfan Yalçınkaya, Kitapyurdu Doğrudan Yayıncılık, 2021, İstanbul, Sh. 117-23 / https://profdrirfanyalcinkaya.blogspot.com/2021/11/benim-yolum-tababet-sanat-ile-gecen-33.html