Fizyoterapinin Geleceği / Vizyonu

1.873

“Gelecek” sözcüğü Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre daha gelmemiş yaşanacak olandır; vizyonla ilişkili ve ileri görüş gerektiren bir zamanı işaret etmektedir. İnsan temelli Fizyoterapi de geleceğin bilimi ve mesleki hedeflerinden biri vizyonunu bugünden oluşturmaktır.

Fizyoterapinin geleceğinde karar vericiler Ulusal ’da Türkiye Fizyoterapistler Derneği, Yüksek Öğretim Kurumu ve Üniversiteler ile Sağlık Bakanlığı’dır. Uluslararası ve Avrupa Birliği özelinde World Physiotherapy Europe, Physiopedia, PEDro, Physiotherapyexercises.com, European Network of Physiotherapy in Higher Education (ENPHE), Consortium of Institutes of Higher Education in Health and Rehabilitation (COHEHRE), European Association for International Education gibi eğitim ve profesyonel kuruluşlardır. Uluslararası / Dünya açılımında ise Dünya Sağlık Örgütü ve World Physiotherapy belirleyicidir.

Kronolojik bakışta insanlık Avcı Toplumu (Doğal Yaşam 1.0), Tarım Toplumu (Sulama Tarım 2.0), Endüstri Toplumu (Buharlı Lokomotif 3.0), Bilgi Toplumu (Bilgisayar & Teknoloji 4.0)’ ndan Süper Akıllı Toplum yani Toplum 5.0’a geçmiştir. Toplum 5.0 Fizyoterapi eğitimine de aklı yansıttığından eğitiminde çeşitlilik gösterir ve aynılık eğitimine mesafeli yaklaşır. Ulusal uygulamada ÇEP (Çekirdek Eğitim Programları) aynılıkla sonuçlanmakta, eğitim o içerikle sınırlı uygulanmaktadır. Bugünün öğrencileri rasyonel zekâsı veya duygusal zekâsı baskın ya da Defolu Çocuk olabilmektedir. Defolu Çocuk bir indirgeme söylemi değildir. Fi-Jital Gelecek Zirvesi’nde (7-11 Haziran 2021/İstanbul) Dr.Nevzat TARHAN konuyla  ilişkili olarak “Dijitalleşme zamanın ruhu ve bu zamanın getirdiği gerçeklik. Sadece dijitalleşme değil, fiziksel ve dijital sentezi şeklinde olmalıdır. Bu sosyal ve duygusal beceriler açısından da önemli.” vurgusu yapmıştır (Şekil 1).

Gelecek aslında şimdidir, eğitimde güncel bir kavramdır ve gelecekle ilgili çalışmalar 1960’lı yıllara dayanmaktadır. Okullardaki ilk gelecek dersi 1966’da verilmiş, gelecek odaklı büyük projelerden biri ve günümüzde de süren Torrence’in “Gelecek Problemlerini Çözme Programı” olmuş; teknolojik gelişmeyi şiddetle övmesi eleştirilmekle birlikte başka ülkelere de yayılmıştır (1).

Jackson’un geliştirdiği “Gelecek Projesini Yaratma” disiplinler arası ve web temelli etkileşimli bir ortamda dünya genelindeki öğrencileri bir araya getirmektedir. Bu; özellikle okul çağındaki çocukları hedefleyen ilk projedir (2). Budapeşte Üniversitesinde de Gelecek Araştırmaları Bölümü 1999’da gençlerin gelecekle ilgili görüşlerine yönelik ders açmıştır.

Eğitimde gelecek ile ilgili kavramlar vizyon, misyon ve stratejidir. Strateji geleceğe ulaşma yollarını belirleyen genel planlamalardır. Vizyon yoksa plan olmaz, plan yoksa vizyon işe yaramaz. Bu kavramları uygulamaya taşıyan Aksiyon ’dur, belirtilen stratejiler çerçevesinde izlenecek yöntemleri açıklar. Bir gelecek hazırlama tekniği olarak Senaryo Yazma tekniği öne çıkmaktadır. Geleceğin dünyası bugünkünden çok farklı olacağından, bugünkünden farklı niteliklere sahip bireyler istenecektir. Ancak çoğu senaryo sadece beş on yıl sonrasına bakar ki çok az değişim bu kadar kısa sürede gerçekleşir. Elli hatta yüzyıl sonrasını tahmin edebilen senaryolar geliştirilerek daha nitelikli bir gelecek oluşturulabilir (3).

Fizyoterapinin Geleceğinde Hedef Alanlar 

Fizyoterapinin Geleceğini oluşturanlar eğitim, klinik, araştırma, teknoloji, iş gücü ve strateji alanlarıdır.

Eğitimde olası dönüşüme anatomi örneği verilebilir. Gelecek resmine ilişkin ileri tarihteki değişimlerden söz edileceğinden bu bölümde gelecek zaman fiilleri kullanılacaktır. “Bu vb temel dersler, binde bir maliyetle bir öğretim görevlisinin tüm işlerini yapan, iyi tasarlanmış, taşınabilir ve etkileşimli uygulamalarla değiştirilecek. Öğrenciler ve öğretenler arasındaki pratik dersler ve konuşmalar, öğrencilerin en çok değer verdiği öğrenme haline gelecek. Üniversitenin rolü sunumdan çok değerlendirme ilgili olacak. Öğrencilere neyin güvenilir ve değerli olduğunu ayırt etmeyi öğretmek, yeni müfredatın temel özelliği olacak.” bir hayal değildir.

Gelecekte değişen ve değişmeyen kurumlar ortaya çıkacaktır. “Geleceği öngörmeye çalışan üniversiteler, geleneksel olarak onaylı müfredatın dışında kalan konuları öğretmek için daha fazla özgürlük talep edecek. Mühendislik, yaratıcı yazarlık, hayvan çalışmaları, dijital medya vb alanlara kendilerini daha fazla açacaklar. Buna karşın meslekte gelenekseli seçen kurumlar, standart ve herkese uyan tek beden müfredatta direnecekler.” Akla yakın durmaktadır (4).

Klinik olarak fizyoterapi talebi artacak, gelişecek diğer tüm meslekler ve endüstriler benzeri değişime direnmeyecek ve daha etkin hasta tedavileri doğrultusunda dönüştürülecek. Teknolojik gelişmeler sağlık ve iyilik halini etkileyerek fizyoterapiyi derinlemesine değiştirirken, insan bilgeliği ve insan ara yüzü olduğu gibi kalacaktır (5).

2040 Yılına kadar her insanın gerçek zamanlı tanılamalar (kişisel röntgen, MRI, Ultrason, kan testleri, PET ve CAT taramaları) ile vücudunun izlendiği hiper kişisel, sürekli güncellenen kullanım kılavuzları olacak. Fizyoterapistler görme ve renk kodlu bu verileri; tedavileri planlamak, gerçekleştirmek ve sonuçları karşılaştırmada kullanacak.2045 Yılına değin hastalık sonrası rehabilitasyon büyük ölçüde tarihe karışacak. Yeni anlayış, ön habilitasyon “hastalığı ortaya çıkmadan önce tanımlama ve tedavi” önleyici olacak. 2050 yılına kadar fizyoterapistler hastanın vücudunun dışında olduğu kadar içinde de çalışacaktır (6).

Araştırma alanının öncül ülkesi Avustralya’dan “Physiotherapy research: A retrospective look at the future” başlıklı makalesinde yazar fizyoterapi araştırmalarının geleceğinde randomize kontrollü çalışmaların kullanılacağına değinmektedir (7).

Teknoloji trendleri donanımsal yaklaşımların yoğun olarak kullanıldığı Fizyoterapi Kliniğinde mesleğin geleceğini de şekillendirmektedir. Sosyal medya toplumların fizyoterapi konularında farkındalığını arttırarak çok sayıda hastanın deneyimli fizyoterapistlere ulaşmasını; fizyoterapistlerin de aynı mecra üzerinden anlık güncel ve/veya bilimsel bilgilere hızla erişimini sağlamıştır. Mobil uygulamalar, hastaların ev tedavilerinde doğru ve etkin egzersiz programlarını sürdürmeleri; fizyoterapistlerin de aynı kaynağı kullanarak hastayı yakın izlemeleri ve egzersiz reçetelerini gerektikçe değiştirmelerini desteklemektedir. Sensor teknolojisi ise fizyoterapistin egzersiz takip ve kaydetme/ arşivleme enstrümanı olarak işlevseldir (8).

Günümüz teknoloji destekli hizmetler otomasyon, farkındalık ve eğitim ile değerlendirme merkezlidir.

Otomasyon-Tekrarlayan görevlerin otomasyonudur, hasta hareketinin ölçülmesi ve kaydedilmesidir. Hareket veri tabanlarına, son teknoloji yazılımlara ve hasta yönetim sistemlerine erişim, zaman ve kaynak tasarrufu sağlar. Fizyoterapist eğitim ve tedaviye daha fazla zaman ayıracağından klinik verimliliğini arttırır.

Farkındalık ve Eğitim- Teknolojik gelişmeler sayesinde erişilebilirlik ve satın alınabilirlik konusunda farkındalığı arttırır. Araştırmalar, Fizyoterapiden yararlanabilecek her 10 kişiden 1’inin teknolojiyi takip ettiğini göstermektedir. Sosyal medya, video geliştirme ve çevrimiçi toplu mesajlaşmanın farkındalık oluşturmada önemli etkisi olduğu kabul edilmektedir. Eğitim yerine göre ilaç kullanımı ve ameliyatlara başvuru ihtiyacını en aza indirmede de rol oynayabilir.

Değerlendirme– Bilgisayarlı vizyon teknolojisi kullanıldığında, fizyoterapistin her bir eklemi analiz etmesi ve hareketle her bir eklem açısını ölçmesini olanaklı kılar. Herhangi bir sorunla ilgili otomatik uyarılar verir. Bu teknolojiler, doğru tanı ve birden çok eklemin fonksiyonlarını dinamik olarak tanımlama özelliklerine sahiptir.

Yararlanıcı hasta ise teknoloji tabanlı fizyoterapi ve rehabilitasyon ne anlama gelir? Bir sonraki ziyaretinizde bir robot tarafından karşılanacağınız anlamına gelmez! Fizyoterapistin optimal tedavi planlaması ve yüz yüze tedavisine daha fazla zaman yaratır. Basit ve tekrarlayan hareketleri uygulayan otomasyonu bir diğer deyişle «yapay zekâ rehberliğini» hasta takip edebilir (9).

İş gücü gelecekte daha fazlası ama aynısı olmamalıdır. Artan insan kaynağı gereksinimini karşılamak artan işgücü sayıları yeni çalışma modellerini de akla getirmelidir. İş rollerini yeniden yapılandırma, çok disiplinli ekip çalışması ve tüm sağlık alanlarında yeteneklerinin zirvesindeçalışan işgücü gerekecektir.

Artan nüfusa iş gücü planlaması sağlık politikaları kapsamındadır. Gelecekteki sağlık ve bakım sistemleri için gerekli değişikliklerin, bakım kalitesi ve sürekliliği sağlamaya yönelik olması beklenmektedir. Fizyoterapistlerin klinik uygulamaların verimliliğini arttırma potansiyellerini daha fazla gösterecekleri sağlık sistemleri kurgulanmalıdır. Fizyoterapi, klinik ve maliyet etkinliği ile güçlü bir bağıntı da gösterir.

Gelecekteki fizyoterapi iş gücüne ilişkin önemli konulardan bazıları uzman tavsiyesi sağlamak için eğitimde yeterlilik, tedavi planlaması ve olgu yönetimine katılım, diğer sağlık profesyonelleri tarafından gerçekleştirilen faaliyetleri devretme ve denetleme, hastanın öz yönetim ve davranış değişikliğine koçluk, bütünleşmiş çok disiplinli ekipler içinde çalışmak, sağlık teknolojilerinin kullanımı ve hizmetlerin değer ve etkisini değerlendirerek sürekli iyileştirmektir (10).

Strateji elli yıllık bir fizyoterapi profesyoneli Stanley VP’nin saptamalarına göre; uygulamaların bir kez daha tanımlanması, klinik çalışmanın nitelikli araştırmalarla desteklenmesi, eğitimsel olarak klinik ve doktora eğitiminin bir araya getirilmesi, mesleki tanıtım ve yeteneklerin arttırılması ile özerkliğin korunması olarak tasarlanmalıdır (11).

Fizyoterapinin Geleceğine Yönelik Paradigma Değişimleri

Bugünden geleceğe köprü kurarken fizyoterapi eğitiminde Blended Learning dikkat çekmektedir. Karma öğrenme bilgi ve pratik beceri kazanımı açısından fizyoterapi eğitiminde geleneksel sınıf öğretiminden daha etkilidir. Bu yaklaşımda öğrenciler, geleneksel sınıf deneyimleri yerine Ters Yüz Sınıf Modeli, web sitesi/uygulamaları ve kendi ürettikleri videoları tercih etmişlerdir (12).

Bir diğer gelişme Fizyoterapi alanında da Meslekler arası Eğitim uygulamalarıdır. World Physiotherapy ve Katar Üniversitesi FTR Bölüm Başkanı Fzt.Emma STOKES’un Interprofesyonel Eğitim İyi Uygulama örneği önemli bir tasarımdır, web ortamında erişilebilmektedir.

Mesleklerarası öğrenme, konunun çok disiplinlilik bileşenidir. Avusturalya Katolik Üniversitesi, mesleklerarası öğrenme pratiği içerikli ders programıoluşturmuştur. Bu programdan örnek ders olarak, 10 kredilik PHTY613 kodlu Optimising Interprofessional Collaborative Practice Physiotherapists dersi verilebilir (Şekil 2).

Fizyoterapistlere yeni kritik görevler eğitim içeriğine bağlı olarak İngiltere ve Avustralya örneklerinde izlenmektedir.  YBÜ’ nde bronkoskopi ulusal düzenlemelerimize uygun olmamakla birlikte eğitimin etkinliğine göre yetkinlik ve yeterlilik kazandırmanın kanıtı olarak yöntemsel açıdan incelenebilir (13) (Şekil 3).

Fonksiyonel sanal deneyim, artık seçilmiş hastane içi olgularda ve rehabilitasyon aşamalarında erken mobilizasyon amaçlı kullanılabilir hale gelmiştir (Şekil 4).

PaCCMan, yüz yüze yürütülen ve YBÜ oryantasyonunu da içeren fizyoterapistlerin öğrenimine ve gelişimine katkıda bulunmak amacıyla çağdaş, güvenli klinik uygulama bilgilerini genişleten bir programdır. Değerlendirme ve klinik becerilerle ilgili oturumlar, solunum bakımı ve rehabilitasyonda pratik ve simülasyon eğitimleri içermektedir (14) (Şekil 6).    

2021 Tokyo Olimpiyat Oyunlarına katılan Türkiye ekibi için Sorumlu (Baş) Fizyoterapisti belirlemek amacı ile “Kelle Avı” olarak adlandırılan iş arayışında spor fizyoterapisi bilim alanının teori ve uygulamadaki otör ismi seçilmiştir. Gelecekte fizyoterapi ekipleri bu örnekteki gibi sadece gençlerden değil, beraberinde bilgi ve deneyim sahibi olan kıdemli profesyonelleri ile harmonize edilmelidir (15).

New York Times’da yer alan sağlık haberinde ise Sanal Gerçeklik Uygulamalarının özel bir popülasyonda kullanımı bildirilmiştir. Habere konu olan görme engelli bireyin 3D ses ile tedavisi fizyoterapide ufuk açan bir uygulamadır (16) (Şekil 7).

Sonuç olarak fizyoterapi mesleğinin geleceği, özelinde ve çok disiplinli ekiplerle birlikte icat çıkaran, geleceği düşleyebilen, T-İnsan olmaya üniversite eğitimine başlamadan ilgi duyan çoklu zekâ özellikleri gösteren genç profesyoneller aramaktadır.

KAYNAKLAR

1.https://www.fpspi.org/ “Erişim Tarihi:15.03.2024”

2. Jackson JN, Oliver M,Shaw M,Wisdom J. Developing Creavity in Higher Education: An Imaginative Curriculum. January 2006, ISBN: 9780415365321, Publisher: RoutledgeFalmer

3.Stevenson T.The Future of Future Studies. Futures 2001;33(7):665-669.

4.https://criticalphysio.net/2017/03/21/the-future-for-physiotherapy-education/ “Erişim Tarihi: 15.04.2024”

5.https://www.facebook.com/Physiotherapy-Clinics-105626001033086/?__xts__[2ffacebook]= “Erişim Tarihi: 15.04.2024”

6.https://australian.physio/inmotion/future-physiotherapy-here%E2%80%99s-next-50-years “Erişim Tarihi:15.04.2024”

7.Crosbie J. Physiotherapy Research: A Retrospective Look at the Future. Aust J Physiother 2000;46(3):159-164.

8.https://physiowinnipeg.com/blog/health-wellness/these-3-technology-trends-are-shaping-the-future-of-physiotherapy “Erişim Tarihi:15.04.2024”

9.https://infinityhealth.ky/technology-and-the-future-of-physiotherapy/ “Erişim Tarihi:15.04.2024”

10.https://www.csp.org.uk/system/files/future_shape_of_the_physiotherapy_workforcebackgroundpaper.pdf “Erişim Tarihi:15.04.2024”

11.https://www.thefreelibrary.com/Autonomy+and+the+future+of+physiotherapy.-a0181366670 “Erişim Tarihi:15.04.2024”

12.https://www.physiospot.com/research/blended-learning-for-physiotherapy-education/“Erişim Tarihi:15.04.2024”

13.https://healthtimes.com.au/hub/physiotherapy/8/news/kk1/breaking-the-mould-physiotherapys-new-advanced-role-in-critical-care/1471/ “Erişim Tarihi:15.04.2024”

14.https://central.csds.qld.edu.au/central/courses/398 “Erişim Tarihi:15.04.2024”

15.https://modernphysio.com.au/olympic-games “Erişim Tarihi:15.04.2024”

16.https://www.nytimes.com/2021/04/21/health/virtual-reality-therapy.html“Erişim Tarihi:15.04.2024”