Gelir Adaletsizliği = Yoksulluk

Üniversiteye başladığım yıllarda yani 1980’lerin sonu ile 1990’ların başlarında çok ciddi bir yoksulluk vardı. Hiç unutmam tıp fakültesi 1.sınıfta tüm yılı tek bir ayakkabı ile tamamlamak zorunda kalmıştım. Öyle ki ayakkabımın uç kısmı delinmişti. En ufak bir yağmurda ayaklarım ıslanırdı. Onu çok umursamazdım. Ancak arkadaşlarım görmesin diye topluluk içinde uzun süre ayak başparmağımı içeri doğru kıvırarak ayakkabımdaki deliğin görülmemesi için çabalardım. Yükseköğretim kurum yurtlarında o zaman kalanlar bilirler; sabahleyin ücretsiz ancak son derece ölçülü peynir- zeytin- reçeli küçük kumanyalar dağıtılırdı. O kumanyanın yarısını sabah, diğer yarısını akşam yemeğine saklardım. Üniversitenin ilk yıllarında bu şartlarda okumuştum. Aynı dönemde doğduğum ve büyüdüğüm köyümüzün 2-3 kilometre ilerisindeki köyde -büyük toprak ağasının evininin yanına yapılan bir pist ile- onlarca helikopterlerin aynı gün inip kalktığını zamanın başbakanı rahmetli Turgut Özal ve bakanlar kurulunun konuk edildiğini ve binlerce kişiye yemek servisi yapıldığına şahit olmuştum.

Turgut Özal ki 24 Ocak kararlarının mimarı ülkenin neoliberal politikalarının babası sayılır. 12 Eylül darbesinden sonra Türkiye’de sosyal adaletin, gelir dağılımının, hukuk ve demokratik değerlerin büyük bir yıkıma uğradığına inanlardanım.

Gelir dağılımını incelemek için geliştirilen yaklaşımlardan biri, toplumdaki en yüksek gelire ve en düşük gelire sahip grupların toplam gelirden aldıkları payların karşılaştırmasıdır. Bu karşılaştırmada toplumun en zengin %20’lik kesiminin geliri ile en yoksul %20’lik kesiminin gelirleri oranlanır ve P80/P20 oranı olarak adlandırılır.

Araştırma sonuçlarına göre Türkiye’de P80/P20 oranı 7,7 olmuş; yani en zengin %20’lik kesimin toplam gelirden aldığı pay, en yoksul %20’lik kesimin aldığı paydan 7,7 kat daha fazla olmuştur.

Gelir dağılımındaki eşitsizliği ölçen bir diğer gösterge de Gini katsayısıdır. Bu katsayı 0 ile 1 arasında değişmekte ve tam gelir adaletinin sağlandığı durumda katsayı 0, tam adaletsizlik durumunda ise 1’dir. Yani Gini katsayısının 1’e yaklaştığı sonuçlar gelir adaletsizliğine işaret etmektedir. Türkiye’de 2015 yılında hesaplanan Gini katsayısı 0,397 olurken, 2016’da bu gösterge 0,404’e yükselmiş, yani gelir adaletsizliği son yıllarda artmış durumdadır. [1]

Gelir dağılımı dengesizliği ile alakalı çok faktörlerden söz edilebilir. Büyüme rasyonalitesi, büyük sermaye sahiplerinin yönetim erkini etkilemesi ve hegemonyası altına alması, yani bir yerde ülkeyi yönetmesi, global konjonktürel durumlar, uhrevi dünyamızın etkileri, kaderci anlayışlar birer faktördür. Bunların dışında etnik, mezhepsel vb. faktörlerde bölgesel ve iller arası kalkınmışlık ve gelişmişlik endekslerini etkileyen faktörlerdir. İnsanı gelişmişlik, eğitsel faaliyetler de keza yine sosyal adalet ve gelir dağılımı açısından diğer faktörler olarak söylenebilir.

Demokratik değerleri yüksek olan ve çoğulculuğu çok sesliliği benimseyen ve her şeyden önemlisi itiraz kültürüne sahip toplumlarda sosyal adalet ve gelir dağılımının daha iyi düzeylerde olduğu izlenmektedir. Yani toplumda ses yükseltenlerin fazla olduğu toplumlarda daha iyi gelir adaleti sağlandığını görüyoruz. Bu yüzden yüksek standartlarda demokratik bir işleyiş, evrensel hukuk ilkeleri, insan haklarına dayalı bir yapılanma bu sorununda panzehirdir.

Gelir adaletsizliğini gidermek gündelik politik kararların çok ötesinde daha geniş bir bakış açısı ile ve uzun zamana yayılan bir anlayış ile kısmi düzeltilebilir inancındayım. Tamamen ortadan kaldırmak ütopik bir yaklaşımdır. Bilimi, teknolojiyi, inovasyonu yani girişimci ruhu taşıyan insanların ve toplumların gelecek perspektifte de daha iyi kazanacakları öngörülebilir.

Ancak önemli olan ‘dezavantajlı gruplarda’ yapılabilecek şeyler her zaman vardır.

Devlet yapılanmasında sosyal devlet ilkesi, adaletsizliği ve gelir adaletsizliğini giderecek şekilde en üst perdeden örgütlenmeli ve devletin ana felsefesi olmalıdır.

Saygı ile.

KAYNAKLAR

[1] Bengi Cengiz- İnternet page -Gelir Adaletsizliği Artıyor.