Yaşamak, varoluşsal bir krizdir. Daha iyi ve daha anlamlı yaşamada başarı, planlı olmaya ve sorunlara akılcı ve yararlı çözümler üretmeye bağlıdır. Planlama ve sorun çözme zihinsel bir süreç olup, eğitim, yaş, deneyim, kültür, maneviyattan etkilenir. Çocuklar plan , problem ve problem çözme kavramı ve eylemiyle okulda tanışır. Ergenlik ve yetişkinlikte ise geleceğini, işini, ilişkilerini planlayarak doğru ve gerçekçi sorun çözme yöntemlerini kullanarak yaşamında başarılı olmayı hedefler. Plan ya da planlama; genelde aile büyükleri tarafından düşünülen ,kavram olarak dillendirilmeyen ve içinde sorunu ve çözümü de içeren bir çare ya da çaresizlik eylemidir. “Bu çocuğun okul işini ne yapacağız? Ev almak için nasıl para biriktireceğiz? Kötü gün için hazırlıklı olmalıyız ! “gibi.
‘Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır’ atasözündeki gibi planlama ve sorunu çözmede kültürel tutum önemlidir. Aşağıda sizinle paylaştığım bu fıkra, sorunlarımızı mizahi çarelerle gidermeğe yatkın olduğumuzun bir örneğidir. “ Mahalledeki bir çukur, ahalinin başına dert olmuştu. Her gün birçok kişi çukura düşüyor, kafasını gözünü yarıyordu. Maazallah; her an birinin ölmesi işten bile değildi. Mahalleli toplandı ve çözümü tartışmaya başladı. Birisi “Çukurun yanında sürekli bekleyecek bir ambulans bulalım. Düşenleri hemen hastaneye yetiştirsin” dedi. Bir başkası “Adam hastaneye gidene kadar kan kaybından ölür. En iyisi bu çukurun yanına bir hastane yapmak” dedi. Çözüm önerilerini alaycı bir yüzle dinleyen Temel, Ula sizin hiç mi kafanız çalışmıyor? Hep olmayacak şeyler peşinde koşuyorsunuz” diye lafa girdi ve pratik çözüm önerisini söyledi: “Gidelim hastanenin yanında bir çukur açalım!..”
Planlı olmak, hayatımızın her alanında başarıya ulaşmamızı sağlayan önemli bir unsurdur. Planlı olmakla ilgili “Planını yap, sonra rahat uyu.”, “Plan yapmak, iş yapmanın yarısıdır.”, “Planlı yaşamak, zamanı verimli kullanmaktır.” , “Plan yapmak, geleceği kontrol etmektir.” gibi deyişler özellikle otoriteler ,büyükler ya da yöneticiler tarafından dillendirilir. Plansızlıkla ilgili olarak ta “Göç Yolda Düzelir” deyişimize uygun plansız ve hazırlıksız çıkılan yolda karşılaşılan her aksilikte yamulan dengi düzeltmeye çalışarak uzayan yol gibi; gençlerin felsefesinde olan ve büyükleri kızdıran ‘geleceği düşünmeden sadece o anı yaşama’ arzusu gibi; yılın on bir ayı planlı ve titiz çalışan iş koliklerin yılın bir ayı – güya plansız çıktıkları- doğaçlama yaşam tatili programları gibi örnekleri sıralayabiliriz.
Planlama ve sorun çözme hemşireliğin kuramsal ve uygulamalı eğitiminde en önemli konulardan biridir. Hemşire birey, aile ve toplumun sağlığını geliştirme, tedavi ve bakımında planlama ve sorun çözme yöntemlerini kullanırken hizmet vereceği toplumun kültürünü ve sorunla mücadele tutumlarını dikkate alır. Bu konudaki bilgi ve becerisini; Kültürlerarası Hemşirelik, Sağlık Sosyolojisi ve Halk Sağlığı Hemşireliği dersleriyle edinir. Bu açıklamadan sonra atasözlerimiz üzerine yapılan bir çalışma ve yapay zekanın Türklerin planlama tutumları üzerine derlediği (işin kolayına kaçıp aklımı kullanma zahmetine girmediğim için okuyuculardan özür dileyerek) bilgileri paylaşmak istiyorum;
Mehmet Kurudayıoğlu ve Nezir Temur’un yaptığı bir çalışmada’ Bir yılın planı, on yılın ağacıdır, yorganına göre ayağını uzat, bir koltuğa iki karpuz sığmaz, ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli’ gibi Türk atasözlerinde en çok planlama ve problem çözme becerisi üzerinde durulduğu tespit edilmiştir.
Yine bu yazarların çalışmasında Anadolu kültüründe problemleri hem geleneksel hem de yenilikçi yollarla etkin bir şekilde çözebilme üzerinde duran atasözlerinden; Hazırlıklı olma (Sakla samanı, gelir zamanı. Yağmur yağarken küpleri doldurmalı.), karar verme (Ya ağanın dediğini yapmalı ya da kapısından gitmeli.) ,hedef oluşturma (Almazsın, satmazsın pazarda işin ne?), amaç-sonuç ilişkisi (Su, susamışa verilir. ),sebep sonuç ilişkisi (Yemeksiz yatmak, borçla kalkmaktan yeğdir.), çalışmanın karşılığı (Parayı veren düdüğü çalar, üflemeyince, kaynar çorba içilmez.) gibi örnekler sorun çözmenin önemli adımlarını anlatır.
Türk kültüründe problem çözmeye ve planlamaya yönelik tutumlar genellikle geleneksel değerlerin, pratik uyarlanabilirliğin ve tarihi, sosyal ve ekonomik faktörlerden etkilenen kültürel normların bir karışımını yansıtır. Türkler problem çözmeye genellikle pragmatik bir zihniyetle yaklaşıyorlar. Uzun vadeli, katı planlar yerine acil, pratik çözümler bulmaya öncelik verebiliyorlar; Kişisel ilişkiler (ahbap-çavuş ilişkisi) sorunların çözümünde önemli bir rol oynuyor; genel olarak belirsizliğe karşı orta düzeyde tolerans/hoşgörü gösteriyorlar; karar verme ve planlamayı yöneticiler, yaşlılar veya hükümet yetkilileri gibi otorite figürlerine bırakabiliyorlar ;mesleki ve aile ortamlarında genellikle liderlerden problem çözmede inisiyatif almaları bekleniyor; sorunların çözümünde sıklıkla sabır ve azim gösterebiliyorlar; iş ortamlarında, özellikle kentsel ve küreselleşmiş sektörlerde uzun vadeli planlama giderek daha önemli hale gelirken anlık karar alma, özellikle küçük işletmelerde veya kırsal alanlarda yaygın olarak görülebiliyor; geleneksel değerler ve İslami öğretiler, genellikle ‘kader , kısmet veya Allah’a havaleyi ’ teşvik ederek problem çözmeye yönelik tutumları etkileyebiliyor.
Kısacası yapay zeka derlemesinde; pragmatik, ilişki odaklı ve uyarlanabilir yaklaşımları sergileyen Anadolu halkının, zorluklarla nasıl başa çıktıklarını ve hayatın çeşitli yönlerinde nasıl planlar yaptıklarını tanımlıyor.
Planlama ve sorun çözme, hemşirelik uygulamasının da kritik bileşenleri olup bakımın kalitesini ve genel sağlık sonuçlarını doğrudan etkiler. Hemşire, hemşirelik sürecinde planlama ve sorun çözme yöntemiyle; sistematik ve bireyselleştirilmiş bakım sağlar, hasta güvenliğini artırır, verimli kaynak kullanımını teşvik eder, iletişimi ve işbirliğini geliştirir, hastaları ve ailelerini güçlendirir, mesleki gelişimi artırır ve daha iyi sağlık sonuçlarına katkıda bulunur.
Özetle; hemşirelik süreci hastanın bireysel, ailesel ve kültürel özelliklerini dikkate alan ve biyopsikososyal ve manevi sorunlarını çözecek bir planlamayla başlar, başka bir değişle göç -yolda düzelmez -yola çıkmadan planlanır, düzenlenir…
Not: Lisansüstü tezlerle hemşirelik süreci yazılım programlarının geliştirilmesi/arttırılması önerilir.
Kaynak
Mehmet Kurudayıoğlu Nezir Temur 21. Yüzyıl Becerileri Çerçevesinden Türk Atasözlerine Bir Bakış, Yıl 2021, , 1 – 25, 27.10.2021
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1382945