Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi Uzmanlık Dalında Dernekler, Kongreler & Anılar, Görüşler

Ülkemizde tıp alanında her uzmanlık dalının en az bir derneği olup bazı uzmanlık dallarında birden fazla dernek mevcuttur. Mesela göğüs cerrahisi uzmanlık dalında bir dernek varken (1), göğüs hastalıkları uzmanlık dalında beş adet dernek mevcuttur. (2-6) Bu sayıya o uzmanlık dallarının yan dalları ve bir uğraş alanı ile ilgili olan dernekler dahil değildir. (7-11)

Peki neden göğüs cerrahisi uzmanlık dalının tek bir derneği varken ve ancak iki senede bir kongre yapabiliyorken, göğüs hastalıkları uzmanlık dalının beş adet derneği mevcut olup her biri bırakın her yıl kongre yapmayı okul, kurs, sempozyum hatta mevsimine göre tatil yöreleri dahil değişik illerde solunum günleri, buluşmaları adı altında çok sayıda toplantı yapabilmektedir?

Bu soruya cevap vermeden önce her iki uzmanlık dalının uzman sayılarını vermek istiyorum. Ülkemizde göğüs cerrahisi uzmanlık dalında kısa bir süre önce (Mayıs 2022) 670 uzman görev yapmakta iken bu sayı halihazırda 685’tir. (12) Göğüs hastalıkları uzmanlık alanında ise halihazırda görev yapan uzman sayısı 1224’ü Sağlık Bakanlığı (SB), 290’ı Devlet Üniversiteleri ve 599’u Vakıf Üniversiteleri, özel hastane ve muayenehane olmak üzere toplam 2113’tür. (13) Bu sayı 2010 yılında branşlara göre doktor sayılarına yer verilen bir kaynakta, 433 göğüs cerrahisi uzmanına karşılık, bu sayının 3,7 katı fazlası olan 1614 göğüs hastalıkları uzmanı imiş. (14) 2010 yılında göğüs cerrahisi uzmanlık derneği bir iken, göğüs hastalıkları derneği sayısı iki idi. Sonraki on iki yılda göğüs cerrahisi derneği yine bir iken, göğüs hastalıkları derneği sayısı ise beşe ulaşmıştır. Her iki uzmanlık dalının uzman sayılarına karşılaştırmalı bakacak olursak, sayısal yönden göğüs hastalıkları dernek sayısı üç olabilir gibi gözüküyor. Kanaatimce bir uzmanlık dalında tek dernek olmasının avantajları ve dezavantajları varken hem sayı açısından hem de tekel oluşturmamak, rekabete imkân verebilmek açısından iki dernek de olabilir diye düşünüyorum. Ayrıca daha da önemlisi bir uzmanlık dalı derneğinin gerek uzman ihtiyacının belirlenmesinde gerek eğitim müfredatının planlanmasında ve gerekse de o uzmanlık dalı ile ilgili bütün konularda etkili ve yetkili, söz sahibi olması gerektiğini düşünüyorum.

Fakat yine biliyorum ki, ülkemizdeki siyasal ve sosyoekonomik koşullar ne ise, uzmanlık derneklerinde de üç aşağı beş yukarı aynı tablo söz konusu olacaktır, olmuştur, olmaya da devam etmektedir. Bu durum tek bir dernekte gruplaşmalar şeklinde olabileceği gibi zamanla ayrı yeni bir dernek kurmaya kadar varabilmektedir. Yeri gelmişken derneklerde yönetim kurullarının seçiminde ve görev dağılımlarında, demokratik teamül ve usullerin çok da gözetilmediğini, ehliyet, liyakat, adalet gibi hususlara olması gerektiği kadar özen gösterilmediğini düşünüyorum. Çoğu zaman o branşın bazı önde gelen isimleri aralarında kulis yaparak tepede yönetim kurulu başkan ve üyelerini belirleyip liste yapıyor, genel kurul toplantılarında da katılımcıların onayına sunmaktadırlar. Asistanlık yıllarımızda eğitim hastanelerinde şeflik sistemi vardı. Espri de olsa gerçeklik payı yüksek olan “şefin ilkeleri” bahsinde ilk madde “şef her zaman haklıdır” idi ve ikinci madde de “şefin haksız olduğu durumlarda birinci madde geçerlidir” idi. Ve sonuçta “şefin odasına kendi fikirlerinizle girer, şefin fikirleri ile çıkardınız”.  Bu anlayışta demokrasi gereksiz, lüks ve hatta itibar edilmese de olur bir şeydi. Camianın önde gelen bir ya da bir grup hocası listeyi oluşturur, bu listedekiler seçilecek diye genel kurul için toplanan üyelere dikte ederdi pardon tavsiye ederdi. Geçen zaman içinde birçok şey gibi bu durum da değişti, nispeten düzeldi fakat günümüzde bile hala demokratik, çoğulcu, katılımcı tavır ve yaklaşım gerek göğüs hastalıkları gerekse de göğüs cerrahisi derneklerinde henüz tam olarak yerleşmiş ve oturmuş değildir. Derneklerde yönetimi ve gücü ellerinde bulunduranlar, yönetim kurulunda ve diğer kurullarda genellikle farklı, aykırı, muhalif, çatlak ses istemiyorlar, bir şekilde önüne geçip elimine ediyorlar, kontrolü sağlayıp statükoyu muhafaza ederek düzeni devam ettiriyorlar. (15) Belki gelecek yıllarda toplumdaki (ve devletteki) gelişmelere paralel olarak, derneklerde de demokratik açıdan daha olumlu ve yeterli bir düzeye, standarda ulaşılabilir temennisindeyim.

Dernek kurma ve etkinliklerinde, en belirleyici faktörlerden ilki ilaç sektörü ve medikal malzeme firmalarının desteği iken diğeri o uzmanlık dalında önde gelen hekimlerin dernek eliyle güç ve pozisyon kazanma istek ve arzularıdır. Kuşkusuz en belirleyici olan da “koşulsuz eğitim desteği” adı altında derneklere verilen finansal destektir. Maddi destek yani sponsorluk olmasa ne bu kadar sayıda dernek ne de bu kadar ilgi ve istek olurdu. Bu pastadan pay alabilmek için örgütlenip dernek kurmak ve sağlık sektöründe faaliyet gösteren firmalarla ilişki kurmak zorunluluğu vardır. Ve elbette bu iki yönlü işleyen bir mekanizmadır. İlaç sektörünün ve medikal malzeme satan firmaların ürünlerini tanıtmak ve pazarlamak için o uzmanlık dalının üyelerine ihtiyacı varken, uzmanlar ve uzmanlık dernekleri de kongre ve her türlü toplantı gibi etkinlikleri gerçekleştirebilmek için bu yola tevessül etmek mecburiyetindedirler. Hatta bu kongrelerde bütün masraflar sponsor firmalara ödetildiği gibi o derneğin kasasına yüklüce bir para bile girebilmektedir.

Tıp mensubu olmayan bir düşünür yazar abimiz, geçenlerde bir şey paylaşmıştı. “Ben, ilaç ve sağlık medikal ürünlerinin pazarlamacısı değil doktor arıyorum” diye yazmıştı. Cevaben “ben varım” dedim ama bunca yıllık meslek hayatımda yakinen biliyorum ki, derneklerin kurulması, kongre ve toplantı organizasyonları, bilimsel etkinlikler ulusal ve uluslararası ilaç şirketlerinin ve medikal firmaların etkisi ve yönlendirmesinden bağımsız değildir. Kongre ve toplantı sponsoru olduklarından programların belirlenmesi ve içeriğinde bile dolaylı ya da bizzat bir toplantıya müdahil olmak suretiyle dolaysız belirleyici olmaktadırlar. Bazı hocalarımız, meslektaşlarımız bir ilacın ya da tıbbi malzemenin tanıtımı için hatırı sayılır bir ücret karşılığında şehir şehir, hastane hastane dolaşabilmektedir. Dünyada bile ülke ülke, kongre kongre tıp sektöründeki uluslararası ilaç ve tıbbi malzeme pazarlamacısı gibi hareket eden doktorlar, cerrahlar az da olsa vardır. Sadece asistan ve uzmanların ilaç ve malzeme tercihlerini etkilemekle kalmıyorlar, aynı zamanda modern tıp eğitimi ve pratiğinde de çok ama çok etkilidirler. Adeta TV’lerde ‘programlar, reklamlar arasına alınmış içeriklerdir’ diyenleri haklı çıkarırcasına tıp mensuplarını da her başvuran hastaya gerekli gereksiz tetkik isteyen, ilaç ve malzeme reçete eden kişilere dönüştürebilmektedirler. “Doktora giden ilaçsız, hocaya giden muskasız gelmez” darb-ı meseli boş yere çıkmış değildir. Ne yazık ki bu ilişkide her zaman “win win/kazan kazan” kuralı işlememekte sonuçta insanımız, SGK ve ülke ekonomisi kaybedebilmektedir. Dünyada ve ülkemizde büyük paraların döndüğü sektörlerden biri olan tıbbi ilaç ve malzeme sektörü de ihtiyaç olan yönleri yanında gereksiz, aşırı tüketime yol açabilmekte, sonuçta ülke ve insanımız bundan dolayı ciddi zararlara uğrayabilmektedir. (16)

Halihazırda dernek kongrelerine ya da diğer toplantılara kendi olanakları ile katılan hekim sayısı yok denecek kadar az, belki de yoktur. Kongrede görev alan ya da verilen hekimlerin yol parası, transfer, konaklama dahil bütün giderleri karşılandığı gibi burs vermek suretiyle de kongre katılımı arttırılmaya çalışılmaktadır.

Göğüs cerrahisi asistanlığımın ilk yılında, ihtisas yaptığım Ankara Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Merkezi’nde, 1990 yılında bir göğüs hastalıkları derneğinin ulusal kongresi yapılmıştı. Ki o tarihlerde tek göğüs hastalıkları derneği vardı, göğüs cerrahisi derneği henüz yoktu. İkinci göğüs hastalıkları derneği iki yıl sonra (1992), göğüs cerrahisi derneği ise sekiz yıl sonra (1998) kurulacaktı. Kongre filan bilmediğimizden ve alışık olmadığımızdan hastanemizin bir kongreye ev sahipliği yaptığının farkına bile varamamıştım, herhangi bir toplantı sanıp doğru dürüst katılmamıştım. Hekimlik hayatımda ve asistanlık dönemimin 4. yılında iken katıldığım ilk kongre, yine aynı derneğin 1993 yılında Kuşadası’nda bir otelde gerçekleştirdiği kongresi idi. Kongreye klinik şefimiz rahmetli Güven Çetin Hoca’mızla birlikte bir grup uzman ve asistan katılmış, benim de ismimin bulunduğu iki adet sözlü bildiri sunmuştuk. O yıllarda firma desteği pek olmadığından (özellikle cerrahi branştakiler için), kliniğimizde kongreye katılmayan ekibin de maddi katkıları ile masraflarımızı karşılamış ve kalacak yer sorununu (daha sonra da uzun yıllar birçok kongrede yaptığımız gibi) değişik resmî kurumların misafirhanelerinde konaklayarak halletmiştik. (17)

Sponsorluk dedim de hatırıma asistanlık dönemimdeki gülümseten bir anı geldi. Asistan odasındaki bir seminer sırasında bir ilaç firması mümessili ikram olarak pasta ve içecek getirmişti. Kısa bir süre sonra aynı mümessil “bizim firmanın ilaçlarını hala yazmıyorsunuz, oysa biz size ikramda bulunmuştuk” demeye başladı. Anlaşılan mümessil yaptığı yatırımın semeresini hemen görmek istiyor, “ne kadar ekmek, o kadar köfte” demek istiyordu. Bundan rahatsız olan kıdemlilerimiz firmaya durumu bildirdiler. Firma, mümessilin yeni ve acemi olduğunu, raconu, usul ve erkanı öğrenmesi için zamana ihtiyacı olduğu belirtti, özürle konu kapatıldı.

Dedim ya doksanlı yıllarda kongrelere katılım ve sponsorluk noktasında şartlar özellikle göğüs cerrahisi asistanları ve uzmanları açısından hayli zorlu idi. Uzman olduktan sonra, mecburi hizmet yerim Van Tıp’ta yardımcı doçentliğimin ilk yılının bitiminde ilk katıldığım toplantı Bursa’da “20. Yıl Akciğer Günleri” idi. Yol masraflarını kendim karşılamış, kalacak yeri de Van Tıp’lı ve Bursa’lı bir abimiz halletmişti. Bir sonraki yıl Nevşehir’de yapılan bir göğüs hastalıkları kongresinde, orada ikamet eden bir arkadaşım vasıtası ile öğretmenevinde yer ayırtmıştım. Orda kalıyor ve her gün kongre oteline gidip geliyordum. Bir anım var ki, onu zikretmeden geçemem. Öğretmenevinde ilk gün beni iki kişilik bir odaya yerleştirdiler. Akşam odama dönünce yol yorgunluğu da olduğundan biraz erken yatmaya karar verdim. Fakat nedendir bilinmez muhtemelen eşyalardan dolayı aynı odada kalan diğer kişinin bir bayan olabileceği kuşkusu içimde belirdi. Çekmeceyi açıp bakınca makyaj çantası gördüm. Hemen giyinip resepsiyona gittim. Görevliye kaldığım odadaki diğer kişinin kim olduğunu sordum. “Hocam, kusura bakmayın, sizin odayı yanlışlıkla bir bayan doktora daha vermişiz” deyince, “Yahu arkadaş, ya ben farkına varmayıp da o bayan doktor gelip de diğer yatakta bir erkeğin yattığını görse idi, rezillik çıkmaz mıydı? Nasıl bu kadar dikkatsiz olursunuz?” dedim. Görevli özür dileyeceği yerde “Ne var hocam, sarılıp yatıverirdiniz” deyince “Zevzek zevzek konuşma” deyip çıkıştım. Bilahare de yanlışlık düzeltildi, başka bir odaya geçtim.

Kongre katılım masrafları uzun yıllar sorun oldu. Kalma yeri problemini ya o şehirdeki bir arkadaşımıza misafir olarak ya bir kurum misafirhanesinde ya da burs olanağından faydalanarak çözmeye çalıştık. Burs imkanına kavuştuğumuzda bile aynı odayı bir başka meslektaşımızla hatta klinik şefi olduğum zaman bile kendi asistanımla paylaştım. Yıllar sonra ancak özellikle Türk Göğüs Cerrahisi Derneği (TGCD) yönetim kurulu üyesi, göğüs hastalıkları derneklerinin cerrahi çalışma grubu üyesi & başkanı olduktan sonra ve ayrıca konuşmacı, oturum başkanı görevler tevdi edildiğinde sorun ve sıkıntı yaşamadım desem yeridir. Meslek hayatım boyunca iki defa firma sponsorluğunda kongreye katıldım. Biri özofagus kanser cerrahisi sonrası parenteral beslenme solüsyonlarını kullandığımız bir firma desteğinde İstanbul’daki bir göğüs hastalıkları kongresi diğeri de bir cerrahi stapler firması sponsorluğunda klinik olarak 2012 yılında Almanya Essen’deki Avrupa Göğüs Cerrahisi kongresi idi (ki ilk ve son defa katıldığım yurt dışı kongredir). 2002 yılında İstanbul’da yapılan Avrupa Göğüs Cerrahisi Kongresi’ne kendi imkanlarımla katılacağımı öğrenen o günkü dernek ve kongre başkanı olan meslektaşım bile bu duruma inan-a-mamış, gerçek olduğunu söylediğimde ise yarı oranında indirim yapılmasını sağlamıştı. (18)

Göğüs hastalıkları uzmanlık dalının bırakın hocalarını, uzmanlarını, asistanları bile kongre dahil bilimsel toplantılara katılım noktasında hemen hemen pek sorun yaşamaz. Çarpıcı bir örnek olması bakımından sadece bir misal vermekle yetineceğim. Başhekim olduğum sırada bir göğüs hastalıkları şefinin sık sık yurtdışı kongrelere gitmesi dikkatimi çekmişti. Bu durumu araştırdığımda müthiş bir tablo çıktı karşıma, inanamadım. Hocamız altı ay içinde ABD, İsviçre, Almanya, Fransa, Malezya ve Hindistan olmak üzere altı ülkedeki kongrelere katılmış, bilimsel bilgi ve becerisini arttırmıştı! “Bu değirmenin suyu nereden geliyor?” diye sakın sormayın, çoktan cevapladım bile. Fakat hatırıma hemen bir fıkra geliverdi. “Nasreddin hocaya dert yanıyorlar; ‘Yahu Hoca senin hanım çok geziyor’. Hoca da ‘Olur mu canım? O kadar gezse, arada bir bizim eve de uğrardı” diyor. Van Tıp’lı yıllarda sık sık yurtdışı kongre ve toplantılara giden Nöroloji’deki yardımcı doçent arkadaşımıza bu espriyi yapmış ve “ara sıra da Van’a uğra, Van’da kal da yüzünü görelim” demiştim de o da “İrfancım, ilaç firmalarının mümessilleri gelip filan ülkede kongre var, gitmek ister misiniz diye teklif ediyor, ne yapayım, onları kırayım mı?” diye cevap vermişti. Bu propagandistlerin yolu nedense bana hiç uğramadı. Meşhur halk türküsünde olduğu gibi sadece ‘şimdi’ değil, her zaman ‘rağbet güzel ile zengine’ idi. Biz göğüs cerrahisi uzmanı olarak profesör dahi olsak, onurlu olmasına onurlu idik amma velakin ‘fakir” ve bir nevi ‘çirkin ördek yavrusu’ idik. Masaldaki gibi ‘beyaz bir kuğu’ olma şansımız ise gerçeklerin dünyasında zinhar yoktu.

Şaka bir yana göğüs hastalıklarında en sık görülen hastalık olan KOAH’da kullanılan bronkodilatörler, ülkemizde en çok reçete edilen ve satılan ilaçlar arasında yer almaktadır. (19,20) Kronik bir rahatsızlık olduğu için de tanı konulan hasta ölünceye kadar bu ilaçları kullanmak zorundadır. Bu büyük bir pazar olup bu pazarda faaliyet gösteren çok sayıda ilaç şirketi var ve her geçen gün yeni ilaçlar piyasa sürülüyor. Bu ilaçları hastalarına reçete edebilme konumunda olan doktorlar da asistanından profesörüne, göğüs hastalıkları kliniklerinden derneklerine kadar rağbet görüyor, el üstünde tutuluyor. O yüzden bu kadar göğüs hastalıkları dernekleri var, o yüzden kongre üstüne kongre, toplantı üstüne toplantı yapılabiliyor, o yüzden özellikle Kıbrıs dahil tarihi ve turistik illerde günler, buluşmalar yapılabiliyor. Bir göğüs hastalıkları kongresinde ilaç firmaları tarafından belirli kişilerin ve bir klinik ekibin kongre otelinden ayrı başka yemek ve eğlence mekanlarına götürüldüğünü gördüğümde şaşırmıştım. Bu kaynak, sponsorluk olmasa dernek üye aidatlarıyla bu kadar masraflı işlerin altından asla kalkılamaz. O yüzden her iki taraf da birbirine bağımlıdır, muhtaçtır, aralarında simbiyotik bir ilişki vardır. Aksi halde Emre’m Yunus’un dediği gibi “zehirle pişmiş aşı yemeye kimler gelir?”. TGCD İstanbul Şubesi başkanı olduğumda, bir toplantı hariç bütün şube toplantılarını İstanbul’daki göğüs cerrahisi kliniklerinde yaptım. Böylece özgür, özgün ve bağımsız kalmanın mümkün olduğunu göstermeye çalıştım.

Bugüne kadar bütün meslek hayatım boyunca eşim dahil aile üyelerimi asla bir kongreye götürmedim, sponsor olunmasına izin vermedim. Hatta bir ara yeni bir ilaç tanıtımı yapmak için beni ve eşimi Antalya’da bir hafta her şey dahil tatile götürme teklifi ile gelen firmaya hayır yanıtını verdim. Sadece geçen yıl bir derneğin bir ildeki toplantısını düzenleyen organizasyon firmasına eşimin her türlü masrafını karşılamak suretiyle katılıp katılamayacağını sorduğumda ‘yol parasını vermeniz yeterlidir’ cevabını alınca yol parasını ödedim ve birlikte katıldık o kadar. Kongre ve diğer bütün toplantılara katılım konusunda etik ve ahlaki ilkelere meslek hayatım boyunca riayet ettim. Yurtdışı dernek ve kongrelerin bu açıdan daha bilimsel, sade ve etik ilkelere uygun yapıldığını katılanlar gayet iyi bilirler.

Sağlık Bakanlığı’nın kongrelerin yaz döneminde yapılmaması yönündeki uygulaması doğru ve yerinde olmuştur. Kongre turizmi iyi hoş da her ne kadar ilaç şirketleri ve medikal firmalar sponsor olsa da sonuçta bunun faturası SGK’ya ve en sonunda da halkın ödediği sigorta primlerine ve vergilere kadar uzanmaktadır. Göğüs hastalıkları derneklerinin her birinin her yıl kongre yapması ve çeşitli illerde toplantı üstüne toplantı yapması bir yerde elzem olmayıp zaman ve maddi açıdan kaynak israfıdır. Üstelik tıpta her yıl bir şeyler fazla değişmediği gibi her kongrede aynı ya da benzer konular dönüp tekrar tekrar ele alınmaktadır. Yıllar önce bir kongrede üç göğüs hastalıkları derneği bir araya gelip her yıl birlikte bir kongre yapabilir miyiz diye görüş alışverişinde bulunmuştu, ama sonuç çıkmadı, akabinde yine herkes bildiğini yaptı.

Zira ortada bu kadar kaynak ve kişi varken bu hayli zordu. Zira derneklerin halihazırda birincil faaliyeti kongre ve toplantılardır. Bu yolla akademik yönden güçlü olanlar belirli pozisyonları deruhte edip aynı zamanda birilerine, kliniğine, çevresine, arkadaşlarına kongre ve toplantılara katılım imkânı sağlamaktadırlar (bir çeşit kıyak çekme). Göğüs cerrahisi uzmanı olarak göğüs hastalıkları dernekleri kongreleri ve toplantılarında birçok defa bizlere de lütuf ve inayet bahşettiklerine dair sözlere kulaklarım bizzat şahit olmuştur. Dernek ve faaliyetleri bir makam mevki elde etme, güç devşirme ve camiada söz sahibi olma imkânı sağlamaktadır. Her kongre ve toplantı o derneğin başta önde gelenleri olmak üzere üyelerinin bir araya gelip sosyalleşmesi, tatil yapması ve bu arada bilimsel ve eğitimsel etkinliklerin de icra edildiği bir mecradır. Tabir-i caizse Antalya başta olmak üzere tatil yörelerindeki beş yıldızlı otellerde her şey dahil konseptinde “bedava konaklıyoz yiyoz içiyoz para vermiyoz” formatında gerçekleşmektedir. Ekonomik durum bozulmadan önce ve ilaç fiyatları ve karları yüksek olduğu zamanlarda kongre sergi alanları bile birer panayır görüntüsü arz ederdi. Her türlü eşantiyon firma standlarında bulunur, sosyal programlar renkli olurdu. Şimdilerde ise ilaç karları azaldıkça ve ekonomik durum bozuldukça eski canlı ve renkli ortamlar eskiye göre çok azaldı.

Sonuç olarak göğüs hastalıkları ve cerrahi derneği bir ya da en fazla iki tane olup üçüncü bir derneğe ihtiyaç olmadığı kanaatindeyim. Her daldaki dernekler için (velev ki iki dernek olsun) bir yıllık kongre yeterlidir. Bu açıdan SB’nın yurtiçi ve yurtdışı katılımları sınırlaması yerinde ve doğru bir adımdır. Kongre dışında belirli konularda aşırıya kaçmamak suretiyle elbette yerel ve bölgesel toplantılar yapılabilir. Derneklerde bütün üyeleri kapsayıcı, kuşatıcı açık, şeffaf, denetlenebilir, hesap verebilir demokratik bir yönetim esas olmalıdır. Bu da elbette tek yönlü olmayıp sadece yönetimle değil karşılıklıdır. Üyelerin de derneğe sahip çıkıp aidatlarını düzenli ve zamanında ödemeleri ve dernek yönetimine, etkinliklerine aktif katılımları ile mümkündür. Derneklerin yönetim, kongre, toplantı ve her türlü etkinliklerinde ilaç şirketlerinin, medikal firmaların ve gündelik siyasetin etkisi altına mümkün mertebe girmemeleri, olabildiğince özgür, özgün, bağımsız, ilkeli ve adil olmaları ‘olmazsa olmaz’dır.

Kaynaklar:

1. Türk Göğüs Cerrahisi Derneği (TGCD), https://www.tgcd.org.tr/
2. Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD), https://www.solunum.org.tr/
3. Türk Toraks Derneği (TTD), https://www.toraks.org.tr/
4. Akademik Solunum Derneği, https://akademiksolunum.org.tr/
5. Akciğer Sağlığı ve Yoğun Bakım Derneği (ASYOD), http://www.asyod.org/
6. Akciğer Tıbbı Derneği, https://akcigertibbidernegi.org/TR/Default
7. Türk Akciğer Kanseri Derneği, http://www.takd.org.tr/
8. Akciğer Kanserleri Derneği, http://www.akad.org.tr/
9. Göğüs Duvarı Deformiteleri ve Pektus Derneği, https://pektusdernegi.org/
10. Çocuk Göğüs Hastalıkları Derneği, https://www.cocukgogus.org/
11. Türk Toraks Radyolojisi Derneği, http://www.turktoraksradyolojisi.com/
12. https://www.akademikakil.com/gogus-cerrahisi-uzmanlik-dalinda-insan-gucu-planlamasi/irfanyalcinkaya/
13. SB’nın Türkiye’de görev yapan göğüs hastalıkları uzman sayılarına ait en son ve güncel verilere ulaşma imkânı sağladığı için SB Bakan Yardımcısı Sn. Prof. Dr. Sabahattin Aydın’a teşekkür ederim
14. https://www.drtus.com/forum/viewtopic.php?t=52079
15. https://www.akademikakil.com/muhalif%ef%bf%bc/irfanyalcinkaya/
16. Satılık Hastalıklar, Ray Moynihan & Alan Cassels, Hayykitap, 2020; https://www.kitapyurdu.com/kitap/satilik-hastaliklar/85787.html
17. https://profdrirfanyalcinkaya.blogspot.com/2021/09/tusad-hikayem.html
18. https://profdrirfanyalcinkaya.blogspot.com/2020/06/bilimsel-yayin-ve-calisma-listem-2020.html
19. https://medimagazin.com.tr/guncel/en-cok-hangi-ilaclar-recete-ediliyor-iste-ilk-3-68665
20. https://titck.gov.tr/storage/Archive/2021/contentFile/T%C3%9CRK%C4%B0YE%20%C4%B0LA%C3%87%20PAZARI%20G%C3%96ZLEM%20RAPORU%20-8_f1f0941c-8119-46ab-915e-0a47a65e2073.pdf