İnsan haklarının tanınır, uygulanabilir olması geçerli ve güvenilir standartlarla mümkündür. Bu konuda çok sayıda mahkeme kararı olduğundan bu yazıyı bilgilendirme gereği ile yazmaktayım.
İnsan hakları üç grupta toplanabilir: Bunlar negatif, pozitif ve kolektif haklardır. Şimdi bu konuda kısa bir bilgi verelim.
Negatif haklar: Başkasının müdahalesinin olmaması gereken hususlardır. İnsanın yaşama hakkı engellenemez, insan köle olamaz, işkence ve kötü muamele göremez. Bu haklara dokunulması cezai yaptırıma tabidir. Müdahale edilmemesi gerekir. Eğer müdahale edilecekse kanunda yazılı husus olması gerekir. Bu meşru durumlar demokratik toplum için gerekli, yeterli, orantılı ve elverişli araçlarla yapılabilir. Denetime tabidir.
Pozitif haklar: Yetkilinin yapması gereken hususlar bulunmaktadır. Bunlar sosyal adaletin sağlanması, yoksulluğun giderilmesi, yaşamın sağlık, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarına katılımın sağlanması gereken özelliklerdir. Kadına doğum veya süt izni verilmesi, yöneticilikte öncelik tanınması pozitif ayrımcılıklardandır.
Kolektif haklar: İnsanın, hak ve özgürlüklerin tam olarak gerçekleşeceği bir toplumsal ve uluslararası düzenlemeler alanında hakları vardır. Saygı görme, kendi yaşamını belirleme, kendisiyle ilgili karar verme, ahlaki ve kültürel değerlerine saygı gösterilmesi, yeterli sağlık bakımı alması ile hasta özerkliğine kavuşur.
Sonuç: İnsan hakları konusunda bilgi yanı sıra, aktif uygulamalara geçerek adaletin sağlanmasında etkinliğimiz artırılabilir. İşte bu konular uzun soluklu tartışma konularıdır. Acaba ben “Şimdi burada insan hakları konusunda ne düzeyde etkinim?” diyenlerimizin çok olduğunu düşünmekteyim. Ne dersiniz?
Saygı ve sevgi ile.