İnsanlık tarihi ile birlikte insanlarla diğer canlılar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar hep tartışıla gelmiştir. Özellikle Charles Darwin’in evrim kuramından sonra, yani 1850 yıllarından sonra konuya ilişkin tartışmalarda iyice kutuplaşmalar kendini göstermeye başlamıştır. Hele günümüzde, evrim kuramını savunan ve evrim kuramına karşı olan kesimler iyice saflarını belirginleştirmişlerdir. Genom projesi’nin tamamlanmasının ardından bir de kalıtsal kaynaklı tartışma alanı gündeme oturmuştur.
Tüm bilimsel verileri dikkate alarak insanların diğer canlılardan farkını ortaya koyan bir rapor 24 Mayıs 2008 tarihli Newscientist dergisinde yayınlandı (sayfa 28-34). İnsanın, dünya üzerinde bulunan canlılar alemindeki diğer canlılardan benzersizliğini ortaya koyan bu raporun ayrıntısını ve daha ek bilgileri almak isteyenler, raporun tamamının yayımlandığı Newscientist dergisinin 24 Mayıs 2008 tarihli sayısından ve www.newscientist.com/uniquelyhuman internet sayfasından yararlanabilirler. Ben sadece raporun özeti olan ve “Bize ne kaldı?” başlığı altında verilen kısmı sunmakla yetineceğim. Zaten Özet Rapor’un başlığı da şöyledir: “İnsanlar kesin olarak diğer canlılardan benzersiz yapıdadır. Fakat işin ilginci bunun nedenlerini söylemek oldukça zordur.” Şimdi sözü edilen raporda özetlenen ve insanları diğer canlılardan benzersiz (“unique”) yapan özelliklerini sıralayalım.
1. SANAT: Bazı primatların hatta fillerin bile bazı resimler karaladığı güncel bilgilerdendir, fakat anlamlı ve bir fikri ifade eden çizimler tüm canlı türleri arasında yalnızca insan tarafından gerçekleştirilebilmektedir.
2. YEMEK PİŞİRME: Bitkiler hariç dünya yüzündeki tüm canlıların kalıtsal bir ateş korkusu vardır, fakat insan ırkının atası olarak kabul edilen homo erectus yemek pişirme işini gerçekleştirebilen muhtemelen ilk canlıdır ve bu işi yaklaşık 1.9 milyon yıl önce yapmıştır.
3. DİN: Doğaüstü bir varlığa insan dışındaki diğer canlıların inanabileceği pek mümkün görülmemektedir, zira insan dışındaki canlılar sofistike düşünce gücüne sahip olmadığı gibi arzu, inanç ve bilgi gibi mental özelliklere sahip de değildir. Onun için dini inanç sadece insana özgüdür.
4. MİZAH: Şempanze, goril ve hatta ratların bile gülüp maskaralıklar yaptığı bilinen bir gerçektir. Fakat bu hayvanların abartılı hareketleri bir kenara bırakılırsa, mizahın konuşmayı gerektiren bir özellik olduğu görülecektir ve bu konuşma özelliği de diğer canlılarda yoktur. Dolayısıyla mizah da sadece insana özgüdür.
5. SPOR: Bütün sosyal ya da evcil hayvanlar oyun oynar, fakat spor yapmak sadece insana özgüdür. Zira spor özel donanım, kompleks kaideler, hakem ve bu işten zevk alan seyirci ve en önemlisi gelişmiş idrak yeteneği gerektirir.
Sonuç olarak, “yaradan” insanı diğer canlılardan benzersiz kılan, sayıları çok olmasa da bazı özelliklerle donatmıştır. Umulur ki insanlar insan olduklarının farkındadırlar ve yukarıda sıralanan “insan” olmanın ayrıcalıklarını içlerine sindirebilirler. Yeni bir konuda buluşuncaya kadar esen kalın, sağlıklı kalın.