İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarında öncelikli ilk amaç, çalışanların sağlığının korunmasıdır. Bu konunun önemini kamuoyuna duyurmak amacıyla 1987 yılından beri her yılın 4-10 Mayıs tarihleri arasında İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası düzenlenmektedir. Ancak ne acıdır ki ülkemizde iş sağlığı ve iş güvenliği hala olması gereken düzeyden çok uzaktadır.
Çalışma şartları, çalışanın bedensel ve ruhsal sağlığını doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebildiğinden, iş güvenliğinin sağlanması ile toplumun huzuru arasında doğrudan bir ilişki kurmak mümkündür. Tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de meydana gelen iş kazaları ve meslek hastalıklarının bir bölümü ölümle, bir bölümü ise sakatlanma ve yaralanmalarla sonuçlanmaktadır. Bu olayların manevi üzüntüsü başta olmak üzere, meydana gelen maddi zararın ve milli servet kaybının büyüklüğü, devletlerin ve bireylerin iş sağlığı ve iş güvenliği üzerinde önemle durmalarını gerektirmektedir. İş Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin verilerine göre; Türkiye’de 2015 yılında 1730, 2016 yılında 1816, 2017 yılında 2006, 2018 yılında 1923, 2019 yılında 1736, 2020 yılında 2427, 2021 yılında 2170, 2022 yılının ilk üç ayında en az 347 işçi, iş kazası sonucu hayatını kaybetmiştir. Covid-19 pandemisinde her meslekten ve toplumun her kesiminden birçok vatandaşımız hayatını kaybetse de üretim çarkının durmaması için çalışma hayatlarına hiçbir kısıtlama getirilmeyen ve yeterli koruyucu önlem alınamayan iş dünyasında salgının ikinci yılında en az 1400 işçi Covid-19 nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
Son 20 yılda ülkemizde iş cinayetlerinde yaşamını kaybeden işçi sayısı otuz bine yakındır. Bu sayıya meslek hastalığı sonucu ölümler dahil değildir. Çünkü Türkiye’de Vaka-i Adiyeden sayılan iş cinayetleri yanında maluliyetler, yaralanmalar ve meslek hastalıkları gündeme dahi alınmamaktadır. Her bin işçi için yılda 4 ila 12 yeni meslek hastalığı olgusu beklenmektedir. Yani Türkiye’de her yıl yaklaşık 120 bin ila 360 bin arasında işçi meslek hastalığına yakalanmaktadır. Yine meslek hastalıklarına bağlı ölümler, iş cinayetlerine bağlı ölümlerin yaklaşık 5-6 katı düzeyindedir. Ancak bildirimlerin yetersiz yapılması nedeniyle SGK kayıtlarına göre her yıl sadece 500 civarı meslek hastalığı tespit edilmiş ve her yıl sadece 5-20 civarı meslek hastalığına bağlı ölüm açıklanmıştır. Oysa son 20 yılda SGK kayıtlarında verilen sayının 5-6 katı daha fazla meslek hastalığına bağlı ölüm meydana geldiği bilinmektedir.
İş kazaları ve meslek hasatlıklarına bağlı ölümlere yeterince hassasiyet gösterilmemesi nedeniyle, sebebiyet verenler hakkında adaletsizlik, cezasızlık bir kural haline gelmiştir. Dahası iş kazaları ve cinayetleri davalarında asıl sorumlular mahkemeye çıkartılamadığı gibi tali sorumlular kısa süreli hapis cezalarına çarptırılmış, cezalar çoğu kez para cezasına çevrilmiş, ödemeleri bile taksitlere bağlanmıştır.
İş hayatında en korunmasız ve savunmasız kesimler kadınlar ve çocuk işçileridir. Okulda olması gereken çocuklar çalışması yasak olan işkollarında çalışmanın yanında yasal olmayan15 yaşın altında da çalıştırılmaktadır. Yoksulluk, 4+4+4 eğitim sistemi, çırak ve stajyerlik uygulamaları, mevsimlik tarım işçiliğinin omurgasının çocuklardan oluşturulması gibi nedenlerle üçte biri 14 yaş ve altında olmak üzere her yıl 60-70 çocuk çalışırken hayatını kaybetmiştir.
Çalışma hayatında diğer dezavantajlı kesim olan kadınlar ise tarımda, sanayide, hizmet sektöründe en güvencesiz koşullarda çalıştırılmış, buna ek olarak işyerinde şiddet ve tacize maruz kalmışlardır. Kadınların ev içi emeği de –temizlik, yemek, çocuk ve yaşlı bakımı– görünmez kılınmıştır. Her yıl 120-150 civarında kadın çalışırken hayatını kaybetmiştir.
Son günlerde yazılı ve görsel basında çokça dile getirilen bir diğer önemli konu iş yaşamında önemli bir yere sahip olan göçmen işçilerdir. Son 20 yılda yanlış dış ve iç politikalar sonucu Türkiye milyonlarca göçmenin akınına uğramıştır. Nüfusumuzun yaklaşık yüzde 10’una yaklaşan göçmenler genelde geldikleri ülkelerin sosyal, eğitim ve mesleki anlamda niteliksiz kesimini oluşturmakta ve ülkemizde sigortasız, ucuz, tamamen korunmasız koşullarda çalıştırılmakta, yılda 100 civarında göçmen işçinin hayatını kaybettiği bildirilmektedir. Özellikle düzensiz göçmenlerin neden olduğu toplumsal uyumsuzluk ve bazen şiddete varan olaylara sebebiyet vermeleri Türk toplumunda infial yaratmış ve sosyal medyada göçmenlerin ülkelerine gönderilmeleri için kampanyalar başlatılmıştır. Ancak devlet yönetiminin iş dünyasının baskısı ile ucuz ve güvencesiz iş gücü olan göçmenlerin ülkelerine geri dönmeleri konusunda yeterli çabayı göstermediği konunun uzmanları tarafından dile getirilmektedir.
Unutulmamalıdır ki “İş sağlığı ve iş güvenliği” konusu çalışma hayatının temel konularından birisidir. İnsana ve çalışana değer vererek ekonomik büyümesini sağlamak bir ülkenin gelişmişliğinin en önemli göstergesidir. Bu nedenle ülke yöneticilerinin öncelikli amacı insana yakışır çalışma ve yaşama şartlarını oluşturmak; tüm çalışanların bedensel, ruhsal, sosyal iyilik durumlarını sürdürmek olmalıdır. İşçilerin çalışma koşullarından kaynaklanan risklerden korunmasını sağlamak, sağlıklarının bozulmasını önlemek, kendilerine uygun işlere yerleştirmek ve işin insana ve insanın işe uyumunu sağlamak öncelikli konulardır. Güvenli bir iş ortamının oluşturulması için yapılan yasal düzenlemeler tek başına etkili değildir, işçi sağlığı ve güvenliği bilincinin oluşturulması da büyük önem taşımaktadır.
“İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası” vesilesi ile işçi sağlığı ve güvenliği açısından eksiklikleri gidermek, daha güvenli bir çalışma yaşamı oluşturmak için tüm paydaşlar kuru demeçler vermek yerine üzerlerine düşen görevi yerine getirmek için çaba göstermelidirler.
Kaynaklar
- İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası – 4 Mayıs 2022 – Hava-Senhttps://www.havasen.org.tr › is-sagligi-ve-guvenligi-haftas…
- İş Cinayetleri Raporları-İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi https://www.isigmeclisi.org › is-cinayetleri-raporlari
- 2022 Yılı İşçi Sağlığı ve Güvenliği Haftası – Boxer Dergisihttps://www.boxerdergisi.com.tr › isci-sagligi-ve-guven…
- 4-10 MAYIS İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ HAFTASI – TÜRK-İŞ https://www.turkis.org.tr › 4-10-mayis-is-sagligi-ve-is-g…