Karşılaşabilmek

“Akademik Akıl” adını taşıyan internet sitesinde, “köşe yazarı” olarak ilk yazımı “karşılaşma” üzerine yazmak istedim. Açılışı “karşılaşma” ile yapmaya beni sevk eden saik, genelde dünyada özelde ise Türkiye’de hemen hemen her alanda, kesimde ve bireyde yoğunluğu gittikçe artan “karşılaşamama” durumudur. Umudum, kendi kendime söyleşeceğim sessiz köşemden yükselen kısık sesime kulak verenlerle karşılaşabilmektir. Karşılaşamama sorununu, mümkün olduğunca öteleyebilmektir.

Nedir karşılaşma? Çok çeşitli karşılaşmalardan söz edilebilir. Arkadaşımızla karşılaşırız. Müsabakalar bir karşılaşmadır. Beni burada ilgilendiren genel anlamdaki karşı karşıya gelme durumu değil; ben meselenin her karşılaşmada açık veya örtülü bir şekilde var olan ahlakilik ayağına dikkat çekmek istiyorum.

Karşılaşabilmek için ahlaki zorunluluk arz eder. Bu durumda “karşılaşamama” bir ahlak sorunudur. Ahlak dışılığı imler. Var olanla karşılaşabilen ahlaki bir varlık olur. Öyleyse çıplak karşı karşıya gelme ya da karşı karşıya kalma, “karşılaşma” için yeterli bir sebep değildir. Gündelik yaşamımızda karşı karşıya gelebiliriz, karşı karşıya kalabiliriz yahut bir arada olabiliriz. Ama karşılaşamayabiliriz. Çünkü karşılaşabilmek için ahlaki bir yaşam sürülmelidir.

Karşılaşma; sosyolojik, psiko-sosyolojik ya da antropolojik bir olgudan daha ziyade onto-etik bir özelliktir. Onto-etik, insanın varlık yapısından neşet eden ahlaki bir duruştur. Ahlaki duruş tenden öte tinsel bir duyuştur. Maddi birliktelikleri aşan manevi bir birliktir. Hesabi değil, hasbidir.

Karşılaşabilmek zor zanaattır. Bende başlar. Benden ağyara uzanır. Evreni kuşatır.

Öncelikle kendimle karşılaşmalıyım. Kimim ben? Bir bulunuşun ve oluşun içindeyim. Ayrıca tek başıma değilim. Dışımda olanlar var. Hem kendimle hem de dışımda olanlarla da karşılaşmak durumundayım. Bunu nasıl becerebilirim? Yapılması gereken, bulunuşun ve oluşun hareketliliğinden yararlanarak öncelikle sağlıklı bir bilişe ve hemen ardından da ahlaki bir duyuşa evrilmesidir. Zira ilk bulunuşumu biliş esnasında içsel bir duyuşa yükseltmeden ne kendimle ne de kendi dışımdakilerle karşılaşmam mümkün olur. İçsel duyuşa vicdan da denir. Ahlakiliğin lazımı olan vicdan, varoluşumu yücelten buluştur. İçimdeki benden dışımdaki bize baktığım gözdür. Karşılaşma, ancak vicdan denen buluşun yaşamıma yön vermesiyle süreklilik kazanabilir.

Karşılaşma içimdeki benin dışımdakilerle bir olmasıdır. Maddi birlikteliklerin manevi bir birliğe yükselmesidir. Dışım, ağyar (öteki) olandır. Ağyar karşımda durur. Karşımda duranla karşılaşabilmek için, onu bir tehdit olarak algılamamalıyım. Elbet tehlike yaratıcı durumlar söz konusu olabilir. Ancak sürekli diken üstünde durmak, huzursuzluk yaşamak ve kuşçularla boğuşmak karşılaşmayı imkânsız hale getirecektir. Bu nedenle karşılaşmanın gerçekleşebilmesi için öncelikle güvenin sağlanması gerekir.

Güvenilir olmalıyım ve güvenmeliyim. Güvenilirlik ise sorumluluğu getirir. Güven ve sorumluluk karşılaşmanın olmazsa olmazlarıdır. Sorumluluk gereği kendime ve ötekine güvenirim. Kendimden ve ötekilerden sorumlu olduğumu bilirim ve ona göre davranırım.

Karşılaşabilmeyi başarabilmek dileğiyle…