Kollektif Akıl

İstişare sözcüğü dilimize Arapçadan geçmiştir. Ve oldukça uzun dönemlerden bu yana Türkçede kullanılmaktadır. Bu sözcük Arapçada “şara” sözcüğünden türetilmiştir. Anlam olarak “danışmak” demektir. Bir kimsenin bir konu hakkındaki görüşlerini almak olarak da açıklanabilir. 

İngiliz Avam kamarasını gözlemleyen ve izleyen bilir. Oturma sırası ve düzeni tartışmak, istişare etmek ve danışma kültürüne uygun olarak dizayn edilmiştir. Böylece tartışmanın tüm taraflarının birbirlerini görerek ve tüm duyular ile karşılıklı görüş alış-verişinde bulunarak bir konuyu çözüme kavuşturulmasını sağlamıştır. Bu işin mantığında çok seslilik mevcut. Danışma ve tartışma kültürü mevcut.

Bu kültüre sahip olan toplumlar, tüm toplumsal sorunlarını gidermede daha barışçıl yöntemler ile çözme iradesini gösterirler. Zira şiddetin yerini akılcılık ve tartışma-istişare kültürü almıştır. Söz ve akıl; öl veya öldürme yerine geçerek en akıllıca olan yöntemin hayatta egemen olması sağlanmıştır.

Danışmak, istişare kültürüne sahip olan toplumlar zor kararlar alırlar. Ancak aldıkları kararlar daha rasyonel ve daha uzun ömürlü olduğu insanlık tarihi boyunca öğrenilmiş ve anlaşılmıştır. Aksi durumda olan toplumlar veya topluluklar, yani tek kişi veya zümre veya bireysel hegemonik yapıların aldıkları kararlar daha az ömürlü oldukları ve hakkaniyet ilkesi ile insani değerlerin yaratığı uygarlık kavramlarından daha uzak oldukları anlaşılmıştır.

Tıp ve diğer bilimler içinde benzer bir düşünceyi savunmak mümkündür. Klinik bazda danışılarak, istişare edilerek ve danışılarak alınan kararlar daha bilimsel ve daha rasyonel olmaktadır. Bu amaçla konseyler, toplantılar, vaka sunumları yapılmaktadır. 

Kolektif akıl (co-yardımcı, danışmacı akıl) yanlışların en aza indirilmesi herkesin bilgi dağarcığından, düşüncesinden akli melekelerinden yararlanmak olabilecek en iyi yöntemdir.

Gelişmiş batı toplumları veya yapılarında görülen en farklı ve en can alıcı noktalardan bir tanesidir kolektif akıl ile iş yürütmek. Bu onların uygarlıkların oluşmasında ve bugüne gelmesinde çok büyük katkılar sağlamıştır. Sokrates’ten beri bu kültüre yatırım yapılmış ve uygarlıklarının gelişiminde önemli bir katalizör görevi sağlamıştır. Bu nedenle insanlık tarihi boyunca çok büyük bedeller ödemişlerdir ve bu sayede bugünkü düzeye ulaşmışlardır.

Batı toplumlarında düşünce ve ifade suçu diye bir kavram hemen hemen ortadan kaldırılmış durumda. Bu yüzden uzun süredir gazeteci, yazar, düşünür vb. akıl ve düşünce faaliyeti yürüten insanlar ile ilgili bir suç söz konusu olmaktan çıkarılmıştır.

İslam coğrafyasında ve kendi ülkemizde farklı düşünenlerin, farklı fikir ve eylem sahiplerinin maruz kaldıkları problemler hepimizce bilinmektedir.

Arap coğrafyasında ve Bazı doğu ülkelerinde maalesef fikir ve ifade özgürlüğü son derece kötü durumda, istişare kurumu bu nedenle işlevsiz bir fonksiyon görmekte ve hayatta egemen olanların onaylayıcı pozisyonuna düşülmektedir. Buda coğrafyamızın gönül bağlarımızın olduğu toplumların ve yapıların hayal edilen noktadan çok uzak oldukları gerçeğine götürmektedir.

Son olarak istişare, danışma kültürü tüm bireylerin akli potansiyellerinden yararlanmak, fikir ve ifade özgürlüğünün amasız sağlanması ile mümkündür. Bizi bir adım öteye götürecek önemli bir kavramdır.