Sağlığı korumanın, hastalıkları tedavi etmekten daha kolay ve ucuz olduğu gerçeği, düzenli sağlık kontrollerini ve alınan sonuçlara göre uygun önlemlerinin alınmasını ön plana çıkarmıştır. Bu yolla pek çok hastalığa zamanında tanı konularak, ölümlerin önlendiğine ve insanların daha sağlıklı bir yaşam sürdürdüğüne ilişkin pek çok örnek vardır. Ancak tüm bu yararlarına karşın, sağlık kontrolü yaptırma alışkanlığının istenildiği ölçüde yaygınlaştırılamadığı bilinmektedir. Yine de, düzenli sağlık kontrolü yaptıranların sayısında artma olduğu söylenilebilir.
İnsanların bu konuya yeterince önem vermemiş olmalarının nedenlerini saptamaya yönelik geniş kapsamlı bir araştırma olmasa da gözlem ve deneyimler nedenler hakkında bazı ipuçları vermektedir.
Sağlık kontrolleri yaptıranların, daha çok sosyal ve ekonomik durumu iyi olan kesimden geldikleri gözlemlendiğinden, söz konusu davranışta, bu faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir, Bu davranış aynı zamanda eğitim düzeyi ile de ilişkilendirilebilir. Çünkü böyle bir davranışta bulunabilmek için, öncelikle, sağlığın değerinin bilinmesi ve sağlığı korumak için gerekenlerin yapılması sorumluluğunu taşıma bilinci gerekir. Bu bilinç ise ancak eğitim ile kazanılabilir.
Bu konuda sağlık kontrolü sürecinin incelenmesi de sözü edilen davranışın yeterince yaygınlaştırılamaması nedenleri hakkında fikir verebilir.
Söz konusu bu süreç bilindiği gibi bazı test, işlem ve muayenelerin yapılmasını gerekli kılmaktadır. Kişinin hastalıklara yatkınlığı ve taşıdığı risk faktörleri, yapılması gereken test ve muayenelerde belirleyici rol oynamaktadır. İlerleyen yaşla birlikte artan sorunlar nedeniyle test ve muayenelerin çeşitliliğinde ve kapsamında artma görülür.
Kontrol süreci; daha önce kendisiyle bağlantı kurulmuş olan, hastayı iyi tanıyan hekimden randevu alınmasıyla başlatılır. Ancak hastanelere başvuru sayısının çok yüksek olması nedeniyle, hastane telefon santrallerinin sürekli meşgul sinyal vermesi, bazı durumlarda operatörle konuşulabildiği halde, istenilen bölüme ulaşılamaması gibi sorunlarla karşılaşılabilmektedir. Bölüme ulaşıldığında ise, hasta sayısının çok fazla oluşu randevu alınmasında güçlükler yaratabilmekte ve randevular çok ileri tarihlere atılabilmektedir.
Bu güçlükler aşıldıktan sonra hekime ulaşılır ve yapılması öngörülen test ve işlemlere ilişkin formlar hekimden alınır. Bazı muayene test ve işlemler için randevu almak ve bunları yaptırmak, kan ve idrar örnekleri vermek, sonuçları bir araya getirdikten sonra hekimden değerlendirme randevusu almak ve tekrar hekimi görmeye gitmek için belirli bir zaman harcamak gerekmektedir. Değerlendirme sonuçlarına göre başka testlerin ve işlemlerin yapılması ya da diğer uzmanlık dallarından görüş alınması gerektiğinde, tekrar aynı yollar izlenir. Diğer bir deyişle muayene, test ve işlemler için randevu almak, hekimi görmek, gerekiyorsa ek test ve işlemleri yaptırmak, bunların sonuçlarını son değerlendirmeyi yapacak olan hekime ulaştırmak için tekrar randevu almak ve hekimi görmek gerekmektedir. Yazılanlar gerçek koşuşturmayı tam olarak yansıtmasa da, sürecin tamamlanması için, oldukça fazla sabır, zaman ve enerjiye gereksinim duyulmaktadır. Ayrıca, tüm bunları iyi planlamak ve eksiksiz yapabilmek için insanın son derecede sağlıklı, dingin ve zihnen zinde olması zorunludur. Çünkü yapılan yanlışlıklar ve eksiklikler gereksiz yere hastane ziyaretlerinin artmasına ve zaman kaybına neden olabilir. Bu arada birkaç gün üst üste yapılan hastane ziyaretlerinin; günlük düzenin bozulmasına, yeterli ve dengeli beslenmenin ihmal edilmesine ve hastalıklara karşı direncin azalmasına ve sağlığın bozulmasına yol açılabileceği gerçeği de göz ardı edilmemelidir.
Özetle, sağlık kontrolleri insan yaşamında önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle söz konusu davranışın yerleştirilmesinde olumsuz etkisi olabileceği düşünülen etkenlerin ortadan kaldırılması ve kontrolleri kolaylaştırıcı uygulamaların getirilmesi ve sağlık eğitimi kapsamında konuya yer verilerek insanların konunun önemi hakkında bilinçlendirilmesi önerilebilir.