Türk Dil Kurumu Sözlüğünde, Siyaset: “Devlet işlerini düzenleme ve yürütme sanatıyla ilgili özel görüş veya anlayış”; Bilim: “Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgi, ilim” olarak tanımlanmakta. Alanların uzmanları ayrıntılı açıklamaktalar (1–3).
Erdem’in tırnak içerindeki vurgulamalarına dikkat çekerek, gerçek hayatta oldukça zorlayıcı olan siyaset ve bilim ilişkisini değerlendirmeye; gözlemlerimi ve deneyimlerimi paylaşmaya çalışacağım: “Bir yandan devleti idare etme sanatı, diğer yandan toplumda çatışan menfaatleri uzlaştırma sanatı ve bilimi olarak siyaset, sadece siyasetçilerin değil tüm insanların ilgisini çeker ve çekmelidir. Siyaset caziptir çünkü iktidarı hedefler, iktidar güç ve prestij vermekle kalmaz aynı zamanda maddi ve manevi ödül kaynağıdır. Siyaset tam da bu yüzden iktidarı ele geçirmek isteyen insanların, grupların, partilerin “aldatma, manipülasyon ve yalana başvurduklarını ifade eden ‘kirli’ bir faaliyet” olarak da görülür. Ancak siyaset bahsedildiği gibi çekicidir ve çekici olmalıdır çünkü siyasetin dışında kalmak insanın kendisiyle ilgili karar alımına katılmaması demektir. Karar alımına her ne suretle olursa olsun katılmayan insan daha baştan sadece yönetilen olmayı kabul etmiş demektir.”
Siyaset içerisinde sadece iktidardakiler bulunur yaklaşımı yaygındır. Aslında Erdem’in vurguladığı gibi bilim insanları da dahil yönetilenler de siyaset içerisinde yer almalıdır (Yönetişimin önemi) (2).
(Siyasetin bilime etkisi): Bilim araştırmaya dayanır. Sağlık, fen, beşeri, mühendislik ve sosyal bilimler vb. hangi alan olursa olsun araştırmalar için etkili kaynaklar sağlanmalıdır. Kaynaklar; araştırıcı yetkinliklerini kazanmış derin bilgili insan kaynakları, en basitten en gelişmişe kadar çeşitli teknolojik ürünler, cihazlar vb. gereç ve malzemeler ile araştırma alanları ve koşullarıdır. Tüm bunlar için çok büyük yatırımlar gerekir. Bu kaynaklar ve yatırımlar için bütçe ve öncelikler ekosistemle ilgili tüm paydaşların katıldığı takımlarda planlanlanmalıdır. Bunların hepsi ulusal politikalarla belirlenir. Siyasi otorite ekosistemdeki bilim insanlarını katmazsa ve bilimsel yayınları kullanmazsa bilimin gelişmesi engellenir.
Siyasetin bilime olumlu veya olumsuz etkileri ancak ulusal politika belgelerinin izlenmesiyle anlaşılır. Seçim sırasında açıklanan “…cağım, …ceğim; caktır, …cektir” fiilleriyle sunulan politika ifadeleri yeterli değildir. Politika ifadeleri politika belgelerine dönüştürülmelidir. Politika belgeleri, vaad edilenlerin veya taahhüt edilenlerin icraata geçirilmesi yolunu, yerine getirilme şeklini, nasıl izlendiğini, nasıl değerlendirildiğini ve sürekli iyileştirme için ilerideki politikalara nasıl yansıtılacağını açıklar. Siyasette, dolayısıyla iktidarda yer alanlar politika belgelerini açıklasalar da uyguladıklarını kanıtlamadıkça sözlerinde durdukları kanıtlanamaz. Siyasilerin bilimden yararlanmadığı sonucu çıkarılabilir.
Yönetim biliminin sağladıkları siyasette kullanılmadıkça ulusal politikaların başarısı kanıtlanamaz. Ülkemizde, bilimin ulusal politikalarla ilişkisinin anlaşılamamış olduğu gözlenmektedir. Bilim, sağlam ve kanıta dayalı bilgi üretir. Bu bilgiden siyaset yararlanır. Siyasi otoritenin organları ilgili ekosistem paydaşlarıyla sürekli işbirliği içerisinde çalışır. Bilim, deneysel olsun ya da gözlemsel olsun gerçek verilerden bilgi üretir. Siyasi otorite organları ve politika yapıcıları bu bilgilerden yararlanır. Ülkemizde bu sistem kurulmuş mudur? Kurulmuş olduğu söylenemez.
Nedenlerinden bazıları:
- Bilimsel yayınlarda yabancı dil şartı olan bir ülkede çoğu yabancı dil bilmeyen siyasi organlar yararlanabilir mi? “Yanlış anlaşılmasın. Yayınlar mutlaka dünyaya yayılmalıdır. Ancak aynı yayının Türkçe olarak da yayımlanması mümkün olamaz mı? Türkiye’deki ekosistem paydaşlarının birbirlerini daha iyi anlamaları açısından yararı olacağı kesindir.” Ancak Türkçe yapılan yayınların da dikkate alınmadığı gözlenmekte. Örneğin, 1981’den itibaren yaklaşık 40 yıldır, Türkiye’deki diyabet hastalarının ülke genelindeki dağılımları konusundaki çalışmalarımla sorduğum sorulara halen yanıt alamamış durumdayım (4). Bilimin ulusal politikalarla ilişkisi anlaşılamamıştır sonucu çıkarılabilir.
- Dijital çağda, gerçek hayattaki verilerden anlamlı bilgiler çıkarılmaktadır. Veri bilimcisi, büyük veri, veri madenciliği, yapay zeka vb. dijital teknolojiler kullanılmaktadır. Siyasi organlarda dijital teknolojileri kullanan çok değerli çalışanlar vardır. Ancak bilim insanlarına açık veri sistemi kurulmuş mudur veya plan var mıdır? Bu konuda ulusal politika belgesine rastlanmakta mıdır? Diyabet verilerini kullanarak kötü kontrollü diyabetiklerin bölgesel haritalarını çıkarmak istesek bize veri sağlanabilir mi? Siyasette gerçek verilerden yararlanılması konusunda bilimsel araçların kullanılamadığı sonucu çıkarılabilir “Kişisel verilerin korunması ifadesine sığınılmamalıdır. Verilerin anonimleştirilmesi, kişiden bağımsız hale getirilmesi, işlemlerini de bilim öneriyor).
- Tıbbi cihazlar ve bu kapsamdaki in vitro diyagnostik tıbbi cihazlarda (test reaktiflerinde) neden dışa bağımlı olduğumuz değerlendirilirse ulusal sağlık politikalarının uygulanmasındaki sorunlar çok iyi anlaşılır (5). COVID-19 örneğinde derin yaşamaktayız.
Siyaset bilime dayandırılmalıdır. Bilim tanımındaki “gerçeklikten yararlanılarak çıkarılan sonuçlar” siyaset için gereklidir. Siyasiler bilgilerini paylaşırken bilimsel dergilerdeki şartlara uymazlar. Gerçekliğin ve doğruluğun kontrol edilmediği yayın araçlarını kullanırlar. Erdem’in vurguladığı manipülasyonlara başvururlar. Bunlar kanıta dayalılık ilkesinin önemin daha çok ortaya çıkarır. Bilgi gerçek kanıta dayandırılmalıdır. İktidarı elde etmek veya iktidarda kalmak için siyasiler bu kurala uyabiliyorlar mı?
Siyaset ve bilim ilişkisini anlayabilmiş ve siyaseti bilime dayalı yürüten toplumlarda siyasiler de bilimsel yayınlar da güvenilir olur. Güvenilirlik insan ilişkilerinde en önemli şartlardandır. Bunun için bilime dayalı ulusal politikalar geliştiren iktidarlar ve bunların oluşturulmasında ve her aşamasının sorgulanmasında yer alacak yeterli bilgiye sahip ve bilimselliği benimsemiş vatandaşlar gereklidir. Bilim yaşantımızdaki herşey ile ilişkilidir.
KAYNAKLAR
1. Arlı K. Türkiye’de Bilim ve Siyaset. PİVOLKA. 2004;3(15):15–7.
2. Erdem T. Siyaset Nedir? [Internet]. 2020 [cited 2021 Jan 12]. Available from: https://www.sde.org.tr/tevfik-erdem/genel/siyaset-nedir-kose-yazisi-14935
3. Silver HJ. Science and Politics: The Uneasy Relationship [Internet]. Open Spaces Quarterly. 2005 [cited 2021 Jan 12]. Available from: https://www.asanet.org/sites/default/files/savvy/footnotes/feb06/indexone.html
4. Aslan D, Yılmaztürk GC, Akalın N, Büyükbeşe mehmet A, Sermez Y. Diyabet bakım kalitesinin değerlendirilmesinde laboratuvar test sonuçları nasıl kullanılabilir? How to laboratory test results can be used in assessing the quality of diabetes care ? Pamukkale Tıp Derg. 2013;68–81.
5. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı. Dünyada ve Türkiye’de Tıbbi Cihaz Sektörü ve Stratejisi Önerisi. TTGV, Kiper, Mahmut E, editor. TTGV; 2018. 1–232 p.
1 yorum
Aramıza hoşgeldiniz. Yazılarınızın devamını dilerim.