Kalbimiz, vücudumuza kan pompalama görevini yerine getirirken temiz kan ve diğer besin maddelerine ihtiyaç duyar. Koroner arter hastalığı (KAH), temiz kanın ulaşmasını sağlayan kalbin kendi damarlarının yani koroner arterlerin hastalığıdır. KAH’ın tedavisinde stent veya baypas ameliyatı uygulanmaktadır. Koroner arterler yıllar içerisinde elastikiyetini kaybederek sertleşmektedir. Yine içerisinde yağların birikmesine bağlı kalınlaşma oluşur. Ayrıca bu bölgelerde kireç birikmesi sonucunda damar iç çapı daralır. Buna bağlı olarak içerisinden geçen kan miktarının azalması sonucunda ortaya ciddi bir hastalık çıkar. Örneğin yeni almış olduğumuz bir çaydanlığı gözümüzün önene getirecek olursak iç yüzeyi tamamen pürüzsüzdür. Ancak zaman içerisinde kullanmaya ve suyun kireç miktarına bağlı olarak iç yüzeyinde kireç tabakaları olur. Hatta kullanmaya devam edersek bu kireç katmanları daha da kalınlaşır. Ve sonunda çaydanlığın ucundan akan su miktarı azalır. Koroner arter hastalığını da kısmen buna benzetebiliriz.
Kalp Krizi
Koroner arterlerden akan kan miktarı azalınca kalbin o bölgesine yeterli temiz kan ve besin gidemez. Bir takım rahatsızlık ve bulgular ortaya çıkar. Anjina dediğimiz göğüs ağrısı, yanması ya da baskısını hissedebiliriz. Tedavi yapılmaz ise bu damarlarda darlığın zaman içerisinde ilerleyerek tam tıkanıklık oluşabilir. Ya da daha sıklıkla daralan bölgedeki yüzey bozukluğuna bağlı (çaydanlığın içerisindeki kireç çıkıntılarını gözünüzün önüne getirin) ani oluşan pıhtıların damarı tam tıkamasıyla o damarımızın temiz kan ve besin götürdüğü alan beslenemeyerek bir süre sonra cansız kalacaktır. Bu duruma kalp krizi yada miyokart enfarktüsü (MI – myocardial infarction) diyoruz. Tıkanan damarın büyüklüğü ve buna bağlı olarak kalpte beslediği alanın büyüklüğüne bağlı olarak kalp krizi kalbin o kısmının çalışmamasına ve kalbin pompa fonksiyon görevinin azalmasına neden olur. Bu alan çok büyük ise yaşamın sonlanmasına yol açabilir.
Stent veya Baypas
Perkütan koroner girişim (PKG) (Percutaneous Coronary Intervention – PCI) kalbimizi besleyen koroner damarlarda oluşan kritik darlıkların darlık yaratan kesimine stent (bir çeşit kalem yayına benzer metal tel kafes) yerleştirilerek darlık yaratan kesimin genişletilmesi işlemidir. Koroner arter baypas greftleme (KABG veya CABG – Coronary Artery Bypass Grefting) ise bacaktan veya daha uzun ömürlü olan ön koldan alınan ve sol memeye giden veya daha iyisi olarak her iki memeye giden atar damarlarla tıkanıklığın veya darlığın ilerisine yeni damar eklenmesi ameliyatı olarak adlandırılır.
Hem PKG hem de KABG ciddi daralan veya tıkanan damarları yeniden açma girişimleri olarak kabul edilmektedir. Acil girişim gerektirmeyen kararlı koroner arter hastalığında sadece KABG yani baypas ameliyatı ömrü uzatabilir.1 Her iki yöntemde tedavide kullanılmasına rağmen tedavideki etki mekanizmaları farklıdır.
KAH’nın tedavisi ileri tarihte gelişebilecek kalp krizlerini önleyerek hayat kurtarabilir. Bununla birlikte, kalp krizlerinin çoğu kan akışını sınırlayıcı olmayan darlıklar yani kritik darlık bulunmayan damar içerisinde ki düzensizliklerin aniden pıhtıyla tıkanması sonucunda oluşmaktadır. Çaydanlık örneğindeki yüzey içerisinde gelişen kireç katmanlarının kopması veya parçalanması sonrasında o bölgenin ilerisinde tam tıkanıklığın oluşabileceğini düşünebiliriz. Bu açıdan baktığımızda PKG yani stent yalnızca akışı sınırlayan ciddi daralma yaratan lezyonların tedavisine odaklanır. Bu nedenle, PKG/stent’in yeni kalp krizlerini önemli ölçüde sınırlaması beklenemez. Ancak KABG/baypas ameliyatı bu kalp krizi önleme görevini damarın kritik daraldığı veya tıkandığı bölgenin ilerisine kan akışı sağlayarak başarabilmektedir.
Sonuç
Baypas ile stent’in veya tıbbi tedavi ile baypas’ın uzun dönem sağ kalım etkilerini göstermek için çok sayıda karşılaştırma yapılmıştır. Bu karşılaştırmalarda baypas olanlarda ileride kalp krizi geçirme oranında belirgin azalma saptanmıştır. Bu nedenle baypas, kalp krizlerini önleyerek ömrü uzatmaktadır. Yine cerrahi olarak yan damarların gelişmesini sağlamasıyla PKG/stent‘ten tamamen farklıdır. Sağlıkla kalın.
1 Doenst T, Haverich A, Serruys P, Bonow RO, Kappetein P, Falk V, Velazquez E, Diegeler A, Sigusch H. PCI and CABG for Treating Stable Coronary Artery Disease: JACC Review Topic of the Week. J Am Coll Cardiol. 2019 Mar 5;73(8):964-976. doi: 10.1016/j.jacc.2018.11.053. PMID: 30819365.