Son yıllarda hayatımıza giren, yüksek besin değeri ile öne çıkan Avokado kullanımı ile ilgili çekincelerim vardı. İlk olarak nasıl tüketelim sorusu aklıma geliyor. Türk toplumu olarak daha sulu, kokulu, tatlı-ekşi meyvelere alışık olduğumuz için avokadonun tek başına meyve olarak tüketimi oldukça zor. Genellikle sos olarak salata veya sandviçlerde, ezme veya püre olarak et veya balık yemeklerinin yanında lezzetlendirilerek (tuz, bal, acı, sarımsak, soğan, baharat limon vb.) tüketilmektedir. Diğer meyvelerden farklı olarak enerji ve yağ içeriği yüksek olduğu için yağ kaynağı olarak mı değerlendirelim? Zengin besin öğeleri içeriği nedeniyle bebek beslenmesinde geçiş gıdası olarak kullanabilir miyiz? Besin alerjisi riski nedir? Türkiye’de yetişiyor mu gibi diğer sorularıma cevap aramak için bu ay ki yazımı kaleme aldım.
Yeşil subtropik bir meyve türü olan avokado, Dünya üzerinde 5 kıtada 50’ye yakın ülkede yetiştirilmektedir. Avokadonun yetiştiricilik alanlarının sınırlı olması, yüksek besin değerinin ve kendine özgü tadının bulunması nedeniyle, pazarda yüksek fiyatla alıcı bulmaktadır. Avokadonun tüketimi, özellikle ekonomik gelir düzeyi yüksek birçok Batı Avrupa ülkesinde giderek artmaktadır 1 Avokado yetiştiriciliği, Ülkemizde 1970’li yıllarda başlamış ve Akdeniz bölgesinde 4 ticari çeşit (Fuerte, Hass, Bacon ve Zutano) Antalya, Dalaman-Muğla, Alata-Mersin, Adana ve İskenderun-Hatay ekolojik koşullarında denemeye alınmıştır. Türkiye’nin Akdeniz sahil şeridinde adapte olabilen bu çeşitlerin yıllar içerisinde üretim miktarları artmış ve Antalya’dan sonra Mersin’ de de önemli miktarda avokado üretilmeye başlanmıştır.2
Yeterli ve dengeli beslenme, bir çocuğun yaşamının ilk yıllarında normal büyüme ve gelişmeyi sağlamak için en etkili faktörlerden biridir, bu kritik dönemle ilgili çok az araştırmaya dayalı beslenme önerileri bulunmaktadır. Bebeklerin ve küçük çocukların beslenme gereksinimleri hem birbirilerinden hem de daha büyük çocukların ve adolesanların beslenme gereksinimlerinden farklı olmasına rağmen, Amerika Birleşik Devletleri beslenme kılavuzları, iki yaşın altındaki çocukların yaş grupları arasında ayrım yapmamaktadır. 6-24 aya kadar yaşa uygun beslenme yönergeleri olmadan, bebeklerin ve küçük çocukların beslenmeleri genellikle ebeveynlerinin veya bakıcılarının beslenme alışkanlıklarını yansıtır ve bu beslenme şekli posa açısından yetersiz, sebze-meyve kaynaklarından yoksun veya aşırı sodyum ve şeker içeriğine sahip olabilir.3
Doğumdan sonraki ilk altı ayda, erken bebek sağlığı ve özellikle gelişimin ilk aşamalarında bebeğin yutma fonksiyonu ve sindirim sistemi sıvı olmayan besin kaynaklarının alınması ve işlenmesi için henüz tam olarak gelişmediğinden gerekli olan tek besin kaynağı olarak ‘Anne sütü’ önerilir. Bir bebek büyüyüp geliştikçe, besin ve enerji gereksinimlerinde artık tek başına anne sütü ile desteklenemeyecek fizyolojik değişimler yaşar. Bebeğe yeni yiyecekler denenirken çok az veya hiç ilave şeker veya tuz içermeyen, besleyiciliği yoğun, yumuşak dokulu meyveler, sebzeler, tahıllar ve et grubu yiyecekler önerilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü, bebeklerin 6-8 aylıkken günde iki-üç kez ve 9 aylıktan tamamlayıcı beslenme döneminin sonuna kadar günde üç-dört kez anne sütüne ek olarak tamamlayıcı besinler almaya başlamasını önermektedir. Meyve ve sebzeler, en sık tavsiye edilen erken dönem yiyecek seçeneklerinden bazılarıdır, ancak elma, muz ve üzüm gibi en popüler meyve seçeneklerinden çok azı, hem enerji yoğunluğu açısından orta hem de şeker içeriği açısından düşük olma özelliklerine sahiptir. Tek tohumlu, etli meyve olarak sınıflandırılan avokado, yağda çözünen antioksidanlar, tekli ve çoklu doymamış yağ asitleri ve yüksek enerji içeriği ile diğer meyvelerin çoğundan farklıdır. Şeker içeriği, diğer tüm taze meyvelerle karşılaştırıldığında en düşük miktar olan porsiyon başına 1 g’dan azdır. 30 gramlık bir avokado porsiyonu, en sık kullanılan tamamlayıcı meyvelerden daha yüksek miktarda (elma, armut, muz, üzüm, çilek ve şeftali) folat, E vitamini gibi temel gelişimsel besin öğelerine ve lutein, zeaksantin ve glutatyon gibi antioksidanlara sahiptir. Avokado ayrıca çoğu meyve ve sebzeye kıyasla doymamış yağ asitleri içeriği açısından daha zengindir. Avokadodaki yağ asitleri, yağ oranı düşük veya yağsız diğer meyve ve sebzelerle karşılaştırıldığında, avokadoda bulunan veya avokado ile yenen diğer gıdalardan elde edilen yağda çözünen besinlerin daha fazla emilmesini sağlar. Kanada Pediatri Derneği, Kanada Diyetisyenleri ve Kanada Emzirme Komitesi’nin ortak bildirisi, tamamlayıcı beslenmede anne sütüne ek olarak yeterli miktarda sağlıklı yağ içeriği bulunması gerekliliğini ve bebek sağlığı için örnek bir gıda olarak özellikle avokadonun besleyici yağ içerdiğini öne sürmektedir. Avokado, 30 g’lık bir porsiyonda yaklaşık olarak 2 g lif içerdiğinden, bebeklerin lif alımına katkıda bulunabilir; bu, ağırlık olarak neredeyse tüm diğer yaygın olarak tüketilen tamamlayıcı gıdalardan veya meyvelerden daha fazladır. Avokadodaki toplam lifin %30-40’ı çözünür %60-70’i ise çözünmez liftir. Otuzdan fazla meyve ve sebzenin lif içeriği karşılaştırıldığında avokado, hem çözünür lif hem de çözünmez lif açısından nispeten yüksek miktarlarda bulunan tek besin kaynağı olarak öne çıkmaktadır. Aynı zamanda diğer popüler yüksek lifli gıdalardan daha az mineral bağlayıcı fitatlar ve oksalatlar içerir. Avokadonun diğer meyvelere kıyasla daha yüksek çözünür lif içeriği, kolonik mikroflora tarafından daha fazla fermente edildiğinden, bir bebeğin/küçük çocuğun bağırsak mikroflorasının gelişimine faydalı olabilir. Anne sütünden elde edilen fermente edilebilir çözünür liflerin (oligosakkaritler gibi prebiyotikler) bebek sağlığı üzerinde güçlü yararlı etkileri olduğu bilinirken, bitki bazlı çözünür lif kaynaklarının bebek sağlığı üzerindeki doz tepkisi ve potansiyel etkileri daha fazla araştırma gerektirir. Avokado, folat, C vitamini, riboflavin, B6 vitamini, potasyum içerir. Sağlık açısından olumlu etki sağlayabilen birçok lipofilik fitokimyasal ve biyoaktif bileşik içerir (steroller, polihidroksile yağlı alkoller (PFA), alkaloitler, asetojenler ve uçucu yağlar). Erken bebek mamaları için ideal olan nötr bir tada ve pürüzsüz kıvama sahiptir.3
Son olarak besin alerjisi ile ilgili bir çalışma olup olmadığını değerlendirmek için literatüre baktığımda bugüne kadar, çoğu lateks-meyve sendromu ile açıklanan yayınlanmış birkaç avokado besin alerjisi vakası vardır.4,5 Bu bağlamda her yeni gıdanın alerji oluşturma ihtimali düşünülerek bebeğe geçiş gıdası olarak başlanan besinin en az üç gün denenmesi ve herhangi bir sorun yoksa bir diğer besine başlanması önerilmektedir. Yeni verilen besini bebek açken verin. Her yeni denenecek besine önce birkaç tatlı kaşığı ile başlayın daha sonra miktarı arttırın. Yeni besine başlandıktan sonra çocukta ishal, kusma ve alerji olup olmadığını mutlaka izleyin.
Yaşamın ilk iki yılında bebeklerin ve yeni yürümeye başlayan çocukların beslenme modellerinde önemli geçişler meydana gelir. İlk iki yıl boyunca belirli gıdalar ve besin öğeleri ile tanışma, metabolik gelişim ve belirli tatların gelişimi gelecek yıllardaki sağlıkları üzerinde etkili olacaktır. Besinsel ve fizyokimyasal açıdan en ideal geçiş gıdaları, bebeklere ve yeni yürümeye başlayan çocuklara, onların optimal sağlıklarını sağlamak ve aynı zamanda tat tercihleri yelpazesini genişletmek ve besin öğeleri açısından zengin diyet seçeneklerini kabul etmelerini sağlamak için düzenli olarak sunulmalıdır. Bu yazıda detaylandırıldığı üzere avokado, tamamlayıcı beslenmede geçiş gıdaları arasında önemli avantajlara sahip olabilir.
Referanslar
- Yeri S. (1969). Avokado (Persea americana Mill.)
- Bayram S, Arslan MA, Turgutoğlu E, (2006). Türkiye’de Avokado Yetiştiriciliğinin Gelişimi, Önemi ve Önerilen Bazı Çeşitler. Derim, 23(2), 1-13.
- Comerford KB, Ayoob KT, Murray RD, Atkinson SA. The Role of Avocados in Complementary and Transitional Feeding. Nutrients. 2016 May 21;8(5):316. doi: 10.3390/nu8050316. PMID: 27213450; PMCID: PMC4882728.
- Blanco C, Carrillo T, Castillo R, Quiralte J, Cuevas M. Avocado hypersensitivity. Allergy. 1994 Jul;49(6):454-9. doi: 10.1111/j.1398-9995.1994.tb00839.x. PMID: 8074265.
- Abrams EM, Becker AB, Gerstner TV. Anaphylaxis related to avocado ingestion: a case and review. Allergy Asthma Clin Immunol. 2011 Jun 10;7(1):12. doi: 10.1186/1710-1492-7-12. PMID: 21663642; PMCID: PMC3127795.