Yaşam kalitesinin en önemli belirleyicilerinden biri eğitim, diğeri sağlıktır.
Sağlıkta hedef ; daha uzun ömür , daha geç emeklilik ve
daha az sakatlık /işlev yitimidir.
Bu hedeflere ulaşmada görev alan sağlık disiplinin en önemli üyelerinden birisi de hemşirelerdir. Uluslararası Hemşireler Birliği’nin(ICN) 2024 yılı teması, hemşirelerin bakım ekonomisindeki sorumluluğu üzerinedir.
Hastalıkların ekonomik maliyetleri, hastalık ve erken ölümlerin topluma parasal yükünü gösterir. Hastalık maliyeti çalışmaları bir hastalığın veya hastalıkların ekonomik yükünü veya bir hastalığın önlenebilmesi durumunda sağlanabilecek kazanımları, bir hastalığın tedavisinde kullanılan tıbbi mal ve hizmetler için harcanan kaynak miktarını, hastalıktan kaynaklanan toplumsal verimlilik kayıplarını ele almaktadır. Bu makalede doğrudan maliyetlerden -bir hastalığın bakımı, iyileştirilmesi ve hastalıktan korunmak için bireyler, sigorta kurumları veya devlet tarafından harcanan paradan-ziyade dolaylı (endirekt)olan işgünü kaybı, üretkenlikte azalma ve kazanç kaybı gibi ülke ekonomisine olumsuz etkisi olan maliyetlerden söz edeceğiz;
Sağlık Bakanlığı’nın(SB) en son yayınlanan(2022) Sağlık İstatistik kitabına göre;
Ülkemiz insanları yıl içinde- SB hastanelerine daha fazla olmak üzere- 6 defa hastaneye başvurmuş,13 milyon insan en fazla SB ve 2. Sırada özel hastanelere yatmış olup en fazla yatış Doğu Anadolu’da olmuştur,
Ülkemizde ameliyat olan insan sayısı yıllara göre artarken son yıl verilerine göre 6 milyon insanımız -SB hastanelerinde daha fazla olmak üzere- ameliyat olmuştur,
Hastaneye yatan ülkemiz insanı – son bir yılda tedavi için- toplamda 56 milyon gün hastanede kalmış olup çoğunluğunu Batı Anadolu ve şehir olarak İstanbul’da yaşayanlar oluşturmaktadır. Milyonlarla ifade edilen işgünü kaybı anlamına gelen bu günlerin ekonomik maliyetini hesaplamayı ekonomistlere bırakıp bir örnekle sizlere açıklamaya çalışacağım: Toplam işgünü kaybı ile o yılki çalışanların günlük kazançları üzerinden hesaplanan görünür ekonomik kayıplar incelendiğinde son on yılda (2005-2014) iş kazaları ve meslek hastalıklarının ülke ekonomisine olan ekonomik yükü 67.887.000.000 TL olarak belirlenmiştir,
Son verilere göre en fazla yapılan organ /doku nakli sayısı ; 5000 kemik iliği,4000 civarında böbrek nakli olup 23000 civarında böbrek ve 2500 civarında insanımız da karaciğer nakli beklemektedir. Dolayısıyla bu insanlarımız da çalışamayan ve üretemeyen tedavi ve bakım gerektiren grubu oluşturmaktadır,
Erken tanı, tedavi ve bakımla önlenebilir ölümcül hastalık verilerine bakılınca en fazla kalp hastalığı, akciğer kanseri, Covid gibi salgınlar ve kronik alt solunum yolu hastalığı olduğu görülmektedir; Türkiye’de ölümlerin çoğunluğunun bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklandığı ve bulaşıcı olmayan (kronik) hastalıkların Türk ekonomisine toplam ekonomik maliyetinin de yüz milyar liranın üzerinde olduğu düşünülmektedir,
Önlenemeyen hastalıkların tedavisi birey, aile ve devlete pahalıya mal olmaktadır: Kanser tanısı alan erkeklerin yarıdan fazlası trakea, akciğer ve prostat kanseri olduğu kadınlarda ise meme kanseri olduğu görülmüştür; Ülkelerin ekonomik büyümesini negatif yönde etkileyen kanserler, yaşam kalitesini ve yaşam süresini ciddi şekilde azaltan ve bireylerin işgücüne olan katılımını ve ekonomik etkinliğini olumsuz yönde etkileyen -tanı tedavi kadar bakımın da önemli olduğu- bir durumdur,
Gençlik, yetişkinlik ve yaşlılık döneminde yüz bireyden dördünün hareket ve hijyen konusunda zorluk yaşadıkları ve bakım gereksinimi içinde oldukları görülmektedir. Son bir yılda sosyal yaşamın içinde olan okuyan, çalışan ve sosyal rollerini yerine getiren( genç, yetişkin ve yaşlıları içeren) insanlarımızın dörtte biri bel ve boyun bölgesi sorunları/hastalıkları yaşamaktadır,
Ruh sağlıklı oluşu tanımlarken ; çalışan, üreten, karar verebilen ve sevebilen insandan söz ederiz. Biyopsikososyal sağlığın bozulması halinde bu dinamiklerin etkilendiği görülmektedir. Emeğini sunamayan bu insanlar, doğal olarak üretime katkıda bulunamamaktadır. Bunun sonucunda hem milli gelirde hem de bireysel gelirde düşüş yaşanmaktadır,
Ülke ekonomisine katkısı olan ve yetişkin yaşamın sorumluluklarını alan 25 -65 yaş arası bireylerin genel sağlık durumunun yaş ilerledikçe (%5-%13 arasında) bozulduğu görülmektedir. Ülke ekonomisine katkılarının tavan yapacağı yaşta olan bu insanlara ait verilen bu oranları küçümsemeden doğru okumak gerektiğine inanıyorum. Zira insanların genel sağlıklarının kötü olması, iş göremezliğin artması ve üretime katkılarının azalması demektir. Bu duruma eklenen geç ya da yanlış tanının / tedavinin / kötü bakımın hastane yatışı süre ve sıklığını arttıracağı bunun da birey, aile ve ülke ekonomisini olumsuz etkileyeceği unutulmamalıdır,
Ülkemizde son verilere göre hemşire sayısı 240.613 olup 354 bin kişiye 1 hemşire düşmektedir. Ayrıca Ülkemizde 100 bin kişiye 281 yatak düşmektedir. Ülkemizde kişi başı GSYİH 2023 yılında 13 bin dolardır. Dolayısıyla iyi bir bakımla bireylerin hastanede kalış süresini azaltarak evine, ailesine ve işine dönmesini sağlamada sağlık insan gücümüzde ve hastane yatak kapasitemizde nicel yetersizliğin olduğu ve geçim sıkıntısı içinde olduğumuz aşikardır.
Sonuç olarak ;
Bireyin çalışma yaşamına erken dönüşünü doğru ve erken tanı, tedavi yanı sıra iyi bir bakımla sağlamak ekonomi açıdan artı değerdir.
Türkiye’nin toplam sağlık harcamalarının GSYİH içindeki payı arttırılmalıdır.
Kronik hastalık riskinin -bireye, aileye ve ülke ekonomisine olan olumsuz etkisini- azaltmak için düzenli ve ücretsiz sağlık kontrolü hizmetinin verilmesi gerekmektedir.
Etkin maliyetli sağlık bakımı; daha az hastalık, daha az işgünü ve işgücü kaybı, daha az tanılama işlemleri, daha az ilaç ve ameliyat, daha az komplikasyon, daha az yatış süresi, daha az yeniden yatışlar, dolayısıyla birey, aile ,kurum ve devlet için daha az maliyet demektir.
Kaynak
Sağlık İstatistikleri Yıllığı (2022),T.C Sağlık Bakanlığı,2024.
İ.Bekar, D.Otuç, E.Bekar . İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Maliyeti (2005-2014)
The Costs of Work Accidents and Occupational Diseases (2005-2014), Internatıonal Journal Of Economıc Studıes Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi
September 2017, Vol:3, Issue:3 Eylül 2017, Cilt:3, Sayı:3 ,e-ISSN: 2149-8377 p-ISSN: 2528-9942.
https://iksadyayinevi.com/wp-content/uploads/2020/11/hastalıkların-ekonomık-malıyetlerı-ve-ekonomık-etkı-mekanızmaları.