Yaşlılıkta düşmeler, önemli sağlık sorunu oluşturmaktadır. Düşme vakalarının %30’u yaşlılarda görülmekte olup, ne yazık ki bu düşmeleri, hafife alır ve kaza olarak değerlendiririz.
Yaşlılıkta denge ve hareket sorununa bağlı sendeleme ve tökezlemeler fazla olur. Denge ve hareket; bilişsel, nöromusküler, kardiyovasküler bozukluklardan ve çevre değişimine uyumdan etkilenir. Yaşlılıkta denge bozukluğu sorunu düşmelere eğilimi arttırır. Düşen ve çoğunlukla kalça kırığı olan hastalarda genelde görme bozukluğu, denge ve bilinç bozukluğu ya da sorunu vardır. Yaşlıda düşmeye neden olacak riskli durumları; intrinsik ve çevresel nedenler olarak ele alabiliriz :
İntrinsik nedenler; duyusal yetersizlikler (görme, işitme ve dokunma gibi), yargı bozukluğu, kan basıncı düzensizlikleri, reflekslerde yavaşlama, duruş ve denge sorunları, ilaçlar ve alkol kullanımı düşmelerde önemli nedenlerdir. Diğer önlenebilir ya da tedavi edilebilir sebepler ise; postprandiyal hipotansiyon (ki yemeklerden yarım yada bir saat sonra kan basıncında düşüşler daha fazla olur), uykusuzluk, üriner sıkışıklık, ayak problemleri, periferal ödem ya da obezite (ki duruşta zorluk ve ayakta güçsüzlük yaratır) olarak sıralanabilir.
Çevresel nedenler; düşmelerin çoğu ev ve çevresinde oluşur. Düşen her dört kişiden birinde ciddi yaralanma olurken düşmelerin %5’i kırıkla sonuçlanır. Yaşlı kişilerin ölüm nedenlerinden biri de düşmelere bağlı kırıklardır. Düşme sonucu kırık ve yaralanmanın yanı sıra subdural hematom, konfüzyon, başağrısı olabilir. Düşmeyi takiben yatağa bağımlı olma, dehitratasyon ve elektrolit dengesizliği ve bası yaraları yaşlının yaşam kalitesini oldukça düşürür.
Düşme riskini arttıran nedenleri önleme yaklaşımları:
• Eğer yaşlıda katarakta bağlı görme sorunu ya da karanlığa uyum sorunu var ise katarakt ameliyatı ve ev güvenliğinin sağlanması,
• İşitmede azalma durumunda odiyolojik değerlendirme, buşon temizliği, uygun işitme cihazlarının eğitimle kullanımının sağlanması ve çevre gürültüsünü azaltılması,
• Kas iskelet sistemi bozukluklarında uygun tanımlanması önemli olup servikal dejenerasyona ya da periferal nöropatiye bağlı baş dönmelerinde vitamin B12 eksikliği ve servikal spondilozisin araştırılması, denge ve duruş eğitimleri, kas güçlendirme egzersizleri, uygun yürüteç kullanma ve ev güvenliğini arttırma, ayağa uyan ve topuğu sağlam ayakkabı kullanması ve ev güvenliğinin arttırılması,
• Ayak bozuklukları (kallus, nasır, ödem ya da deformiteler) var ise tedavi edilmesi ve ortopedik ayakkabılar giyilmesi,
• Vestibüler disfonksiyona bağlı baş dönmeleri var ise nörolojik ya da kulak burun boğaz değerlendirmesi yapılması,
• Postural hipotansiyon durumlarında; tedavi, ilaç yan etkilerinin değerlendirilmesi, rehidratasyon, durumsal nedenlerde; yemek, pozisyon değişikliği, dorsifleksiyon egzersizleri, yatak başını yükseltme ve ani pozisyon değişiminden kaçınılması,
• Demansı olan yaşlıda görsel-mekansal uyumlandırma bozulduğu için sağa sola çarpma ve düşmeler olur. Düşme riskini azaltmak için hastanın sakinleştirilmesi ve gece dolaşmalarının azaltılması adına sedatif yerine non farmakolojik yaklaşımın tercih edilmesi, çevrenin sade ve tanıdık eşyalarla düzenlenmesi, ev ortamında ayırt etmeyi kolaylaştırıcı kontrast renklerin kullanılması ve ışıklandırmaya özen gösterilmesi,
• Karanlık, bol eşyalı, eşikli, kaygan ya da gevşek zeminli ortamlar, düşmelere davetiye çıkarır. Bu nedenle çevreyi güvenli hale getirilmesinde; ortamın aydınlık, az eşyalı ve ayağa takılacak herhangi bir aksesuarın, eşiğin,basamağın olmadığı kaymaz döşemeler ile düzenlenmesi önerilir.
Elden ayaktan düşüp kapıdan bize bakacak kişiyi gözlememek (!) için bebeklerimizin ve çocuklarımızın güvenliği ve sağlığı için nasıl hazırlanıyorsak; yaşlılığımız ve yaşlılarımız için evimizi, sokağımızı hazırlamalı, sağlığımızı korumalı ve güçlendirmeliyiz.