Geçenlerde 43 yaşında ve 1 yıldır menopozda olan bir hastamdan sitem dolu bir mektup aldım. Hastam yeni evliydi ve çocuk sahibi olmayı arzuluyordu. Bense ona, bu arzusunun mümkün olamayacağını söylemiştim. Reprodüktif tıpta son 10 yılda kaydedilen başdöndürücü gelişim, bugün pek çok infertil çiftin ileri yaşlara kadar çocuk sahibi olabilmesine imkan tanıyor. Hatta ejakulatında hiç spermi olmayan pek çok erkeğin bile günümüzde TESE, ICSI gibi yöntemlerle “baba” olmasını sağlayabiliyoruz. Ancak buradaki tek şart erkeğin testisinde ya da epididiminde sperm hücresinin mevcut olmasıdır. Aynı şey kadınlar için de geçerlidir. Overlerindeki follikül havuzu tükenmiş bir kadının yaşı kaç olursa olsun kendi yumurtasıyla hamile kalabilme şansı yoktur.
Gelelim tekrar hastamın mektubuna: Hala doğurganlık çağında bulunan hastam, bir gazetede gördüğü haber ve fotoğraflar üzerine adeta isyan ederek bana yazmış ve soruyordu: “Gazetedeki kadın 57 yaşında yani benden 14 yaş büyük ve ikiz bebekleri olmuş. Yanında, tedaviyi ve doğumu gerçekleştiren doktoru ile birlikte ve bebekleri kucağında poz veriyor. Siz ise, bana çocuk sahibi olamayacağımı söylediniz. Neden beni bu meslektaşınıza göndermediniz? “ Son zamanlarda sıklıkla benzer durumlarla karşılaşıyoruz. Burada gerçekleşen gebelik, bir oocyte donation gebeliğidir. Yani sağlıklı ve genç bir kadından alınan yumurtalar, eşin spermiyle invitro ortamda döllendirilmiş ve oluşan embriyolar 57 yaşındaki hastaya transfer edilmiştir. Bugün ileri yaştaki bir kadında bile uygun hormonal tedaviyi yaparak, yani uterusu gebeliğe hazırlayarak ve gebelik oluştuktan sonra da, overlerin artık salgılayamadığı hormonları dışardan vererek bir gebeliği sonuna kadar getirip, sağlıklı bebekler doğurtabiliyoruz. Ancak bu durumda ne yazık ki annenin tüm genetik şifresini taşıyan yumurtayı dışardan sağlamak zorundayız.
Peki bu durum tıp etiğine uygun mu ve yasal mı? Dünyanın pek çok ülkesinde oocyte donation kanunen mümkün değildir. Ülkemizde de bugün için geçerli olan yasalar, gametlerin yani sperm ve yumurtanın anne ve babadan alınması şartıyla tüp bebek vb. uygulamalara izin vermektedir. Bunun dışındaki uygulamalar, hastalar yurt dışındaki merkezlere götürülerek yapılmaktadır. Ancak uygulamanın bu şekilde gerçekleştiği maalesef gazete haberlerine yansımamakta ve çocuk arzusuyla yanıp tutuşan pek çok çift gazetedeki haberleri okuduğunda, sanki bu hastalar kendi yumurtaları ile hamile kalabilmişler gibi ümitlenmektedirler. Meslektaşlarımızın basında yer alan haberlerinde, gerçekleri, muhabire bütün açıklığıyla anlatmaları etik açıdan zorunludur.