Yüzyılın Kazısı: “Altın Antakya’nın Görkemli Mozaikleri”

323

GÖRÜŞ

Yüzyılın Kazısı: “Altın Antakya’nın Görkemli Mozaikleri”
The Excavation of the Century: The Magnificent Mosaics of Golden Antakya

1. Giriş ve Amaç

Antakya (Antioch, Antiochia), İÖ 300 yılında Büyük İskender’in komutanlarından Seleukos I Nikator tarafından, Habibi Neccar Dağı eteklerinde, Asi Irmağı kenarına kurulmuş ve Seleukos İmparatorluğu‘nun başkenti olmuştur.

Daha sonra İÖ 64’te kendi isteğiyle Roma‘nın eline geçmiş ve Suriye Eyaleti’nin Başkenti olmuştur.

Bu dönemde, Antakya’da Romalı Valiler görev yapmıştır.

Birçok Roma İmparatoru, özellikle, doğu seferlerine (Perslerle savaş, Kudüs seferi, vb) çıktıkları dönemlerde, Antakya’da orduyu toplamış ve buruda bulunmuşlardır.

‘Altın Antakya’ “Golden Antiochia”

Romalılar, Antik Antakya’yı çeşitli açılardan, doğunun gizemli varlığının simgesi ve kilidi olarak görmüşler; ‘Altın Antakya‘ “Golden Antiochia” olarak tanımlamışlar, bu ‘Altın Kilidi’ “Golden Lock” ellerinde tutmak istemişlerdir.

‘Altın Antakya‘, Doğu Akdeniz’deki yeri, ılıman iklimi, görkemli doğası, askerler için önemi ve ticaret yolları üzerinde bulunması, varlık ve ticaret bölgesi olması nedeniyle, Roma imparatorlarının ve Romalı tüccarların gözdesi olmuş, Roma uygarlığının tüm kültür varlıklarını burada gerçekleştirmek için çalışmışlardır.

Ticaret yolları üzerinde olması nedeniyle, çok varlıklı olmuş Roma tüccarları, komutanları, devlet yöneticileri Antakya’nın yazlık bölgesi olan Defne (Daphne)’de yaptırdıkları görkemli villalarda yaşamışlardır.

Bu dönemlerde, toplumun orta sınıfı, giderekolağanüstü varlıklı duruma gelmiştir.

“Görkemli Antakya mozaikleri” ve uygarlık yapıları yapılmış, antik dönemin kültürünü, insan yapısını, günlük yaşamını, uygarlığını, inancını, öykülerini günümüze ulaştırmıştır.

Antakya adı, yeri değişmeden ve yaşamın da aralıksız, kuruluşundan bu güne dek, süregelmiş olması eşsizdir.

Antakya (Hatay) Büyük Bir Deprem Bölgesidir

Antakya, her birkaç yüzyılda bir, “büyük depremlerle yıkılmış, yeniden aynı yerde kurulmuş” olmasına karşın, 6 Şubat 2023 “büyük depremi” sonrası, yine aynı yerde çalışmalar yapıldığı görülmektedir.

“Fay zonları” üzerinde yapılaşma “sağlıksız” olduğu gibi, toplumun her renginde ve yöneticilerde; “yapı güvenliği” “duyarsızlığı”  nedeniyle, depremin yıkımları, Antakya’da çok ağır ve çok acı verici olmuştur.

(Örneğin MKÜ’de Rektörlük görevim döneminde ‘28 Kasım 2006-28 Kasım 2010’) yapılmış, bitirilmiş, açılmış olan; MKÜ Hastanesi, Tıp Fak, GSF, Eğitim Fak., BESYO, 2000 kişilik ’çelik konst.’ Kapalı Spor Salonu, Jimnastik Salonu, Reyhanlı MYO ‘çelik konst’, İskenderun Üniv. Müh. Fak., depremde tümüyle ayakta kalmıştır.)

Bu konu güncel olarak önemini korumaktadır:

Antik Antakya Kurtarılmalı

Yeni yapılaşmanın, “fay zonları” uzağına, sağlam yerlere kaydırılması, zemin etüdünün yeterli ve yer altı su kaynaklarını dikkate alarak yapılması, yeterli “yapı güvenliği” içinde yapılaşmanın olması, Antik Antakya’nın önemli yerlerinin olası “kurtarma kazılarına ayrılması” gereklidir.

Bu amaçla, “sağlıklı” biçimde ve “bilim insanlarının” katkısı ile düşünmek, programlamak, Üniversitelerin Deprem, Arkeoloji, Sanat,  Mühendislik Bölümleri ile daha çok çalışmak gereklidir.

Unutmayalım ki, Antik Antakya, Geç Antik Çağ, Orta Çağ, Yakın Çağ boyunca ve günümüzde yerini, her açıdan önemini korumaktadır.

Antakya ve İskenderun’da 2 Devlet Üniversitesi, ilçelerde Yüksek Okullar ya da Meslek Yüksek Okulları bulunmakta, genç ve yoğun nüfusu ile Hatay ili Türkiye’nin önemli kültür, eğitim, sanat, spor, bilim ve ticaret merkezlerinden birisidir.

Birinci Dünya Savaşı (1914–1918) sonrası, Avrupa’nın Batı Asya’yı ele geçirmesi; bölgede geçen yüzyılda başlamış olan Batılı “arkeoloji uzmanlarının” “talan” ve çalışmaları için, “bekledikleri” uygun koşullar yaratmıştır.

Fransız yetkililerin “Fransız Manda Yönetimi” bölgeyi yönettiği 1930’lu yıllarda, Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü;

1. Harbiye (Defne, Daphne),
2. Çevlik (Seleucia Pieria), ve
3. Antakya’da (Antioch, Antiocia),

“Yüzyılın Kazısını” (1932-1939)

O günün teknolojisi ve “etik anlayışı” ile “Yüzyılın Kazısını” yaparak, çıkardıkları “Görkemli Antik Antakya Mozaiklerinin” çoğunu, yurt dışına götürmüştür.

Açılan yerler, daha sonra kapatılarak, öncesinde olduğu gibi zeytin ağacı , “incir ağacı” dikilmiştir.

Prof. Dr. Charles Rufus Morey, “Antakya Mozaikleri”

Bu kazılar, batıda çok ilgi çekmiştir, başlangıçta, Paris Louvre Müzesi ve 4 ABD müzesinin maddi desteği ile Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Charles Rufus Morey (1877-1955)’in liderliğinde yapılmıştır (Fotoğraf 1,2).

Prof. Dr. Charles Rufus Morey, 1938 yılında “Antakya Mozaikleri”(The Mosaics of Antioch) Kitabını yayınlamıştır (Fotoğraf 2). https://www.jstor.org/stable/3047617

 “Asi -Orontes”- Antakyası Kazı Kurulu”

Aralık 1931’de Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü’nün liderliğinde, “Asi -Orontes- Antakyası Kazı Kurulu” kurulmuştur (Antioch on-the-orontes: the excavations 1933-1936 – Archive.org).

Bu girişimin üyeleri arasında Worcester Sanat Müzesi, Baltimore Sanat Müzesi, Musées Nationaux de France Louvre Art Museum ile yönetimini ve sonuçlarının yayınlanmasını üstlenen Princeton Üniversitesi Uzmanları bulunmaktadır.

Unutmayalım, Antik Antakya; Roma’nın güç ve varlığının görkemli kalıtlarını taşıyan ve tarihe tanıklık eden bilgi ve belgelere sahip olan “uygarlığın bir simgesidir”.

Bu nedenle, 1932-1939 yıllarında Princeton Üniversitesi’nin kurtarama kazıları ile ortaya çıkarılmış olan “Görkemli Antakya mozaikleri” gibi, bu mozaiklerin içinde yer aldığı yapıların;

 Villalar, Tapınak, Hamamlar, Agoralar, Saraylar, Tiyatrolar, Hipodromlar, Su Yolları, Taş Köprüler, Tüneller, vb,

Örneğin Efes Antik Kenti’nde olduğu gibi ortaya çıkarılması gerekir.

Citation URL: https://pi.lib.uchicago.edu/1001/org/ochre/1d497be5-705a-45ff-a839-4c410e1d22fc

Antik Antakya ile eş zamanlı olarak İÖ 300 yıllarında İskender’in komutanlarından Lisimahos tarafından kurulmuş olan Efes (Ephesus)’in, günümüzde yılda 2 milyon turisti ağırladığı görülmektedir.

Bu bağlamda olmak üzere;

a)   Antik Antakya’nın, Vatikan ve Papa tarafından onaylanmış “Hristiyanlar” için Haç merkezi olması,

b)   “Pagan” Tapınakları (Apollon, Athena) ve

• Güncel inançların “kutsal” yerlerinin Saint Pierre Kilisesi, Habibi Neccar Camisi, vb bulunması, dikkate alındığında,
• Bölge halkının refahına, kültürüne ve ekonomisine olası katkısının boyutu daha iyi anlaşılır.

Amacımız, Dünya’da “Altın Antakya” adı ile simgeleşen ve 1932-1939 yılları arasında süren “Yüzyılın Kazısı” olarak bilinen, Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü’nün öncülüğünde gerçekleştirilen kazılarla ortaya çıkarılmış olan “Görkemli Antakya Mozaiklerini” ve Antik Antakya’nın güncel önemini incelemek ve vurgulamaktır.

Demir A. Çağlar İçinde Antakya. Akbank Kültür ve Sanat Kitapları: 6, İstanbul, 1996;363. ISBN 975-7880-08-6.

Downey G. A History of Antioch in Syria. Princeton Legacy Library. Princeton, 1961, 2016;788.

Tekin M. (1993). Hatay Tarihi, Hatay Kültür Turizm ve Sanat Vakfı. Antakya, 1993. ISBN 975-95607-1-2.

2. Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü ve  “Asi Antakya’sı Kazı Kurulu” (1932-1939)

Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Charles Rufus Morey (1877-1955) liderliğindeki akademik kurul, 1932-1939 yıllarında Antakya, Defne, Çevlik (Seleucia Pieria)’de kazı yapmıştır.

Princeton Üniversitesi, kazı sonuçlarını 1932 yılından başlayarak yayınlamıştır (Tablo I):

“Publications of the Committee for the Excavation of Antioch and its Vicinity, volumes I-V“ (Princeton University Press, made available by the Princeton University Library). https://ochre.lib.uchicago.edu/antioch/

Princeton Üniversitesi görevlileri, yerel halk liderleri ve “mülk” sahipleri ile “bir biçimde” anlaşarak çoğu “zeytin ağaçlarının” bulunduğu bahçeleri metrelerce kazarak, görkemli Roma villalarını, tapınakları, tiyatro, hipodrom vb saptayıp, zeminleri döşeyen mozaikleri bulunup çıkarılmış, yeniden toprakla örtülmüş, zeytin ağacı dikilmiştir.

http://vrc.princeton.edu/researchphotographs/s/antioch/item/26655#?c=&m=&s=&cv=&xywh=-277%2C-1%2C1576%2C752

Excavation Area Princeton VRC OCHRE The Excavation of Antioch-on-the-Orontes  Digital Resources 1932-1939

Clarence Fisher, William A. Campbell, Jean Lassus, and George W. Elderkin

Citation URL: https://pi.lib.uchicago.edu/1001/org/ochre/b78cee33-156f-4f4e-be51-09d4adb8c3c0

Mart 1932’de Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü Antakya’da kazıya başlamış ve 300 antik Roma yer döşeme mozaiği çıkarmıştır. Bunların bir kısmı, Princeton Üniversitesi Sanat Müzesi McCormick Salonu’ndadır.

Dönemin (1932-1939) “bilimsel” ve “etik” anlayışına göre yapılan kazıların, çok önemli olan belgelerini ve sonuçlarını, Pirinceton Üniversitesi 5 Cilt olarak yayınlanmıştır (Tablo I, II).

Antakya (Antioch, Antiokia), Defne (Daphne) ve Çevlik  (Seleucia Pieria) kazılarını (1932-1939), içeren ve günümüze ışık tutan Pirinceton Üniversitesi Arşivlerinin 5 Cilt kitap dizisi aşağıdaki adreste bulunabilir

 (Publications of the Committee for the Excavation of Antioch and its Vicinity, volumes I-V (Princeton University Press, made available by the Princeton University Library). https://ochre.lib.uchicago.edu/antioch/

Ayrıca güncel olarak, tüm arşiv belgeleri, çizimler, tasarımlar, fotoğraflar, notlar  “dijital arşiv” biçiminde yayınlanmış ve bilim dünyasının yararına sunulmuştur (Tablo III). https://ochre.lib.uchicago.edu/antioch/

Tablo I. 1932-1939 yıllarında, Antakya (Antioch, Antiokia), Defne (Daphne) ve Çevlik  (Seleucia Pieria) kazıları sonuçlarını içeren ve günümüze ışık tutan 5 Cilt Pirinceton Üniversitesi Arşivlerinin yayını. https://ochre.lib.uchicago.edu/antioch/

Kazı Kitabının Adı ve Kazı yılı: Asi’deki Antakya	Editör ve Yayıncı kuruluş ve yayın yılı
Antioch on the Orontes I   The Excavations     1932	(Elderkin GW (Ed). Princeton Üniv. Basımevi, 1934;208.
Antioch on the Orontes II   The Excavations    1933	1936 (Stillwell R, Ed). Princeton Ü. Basımevi, 1938;220.
Antioch on the Orontes III   The Excavations   1937	1939 (Stillwell R, Ed). Princeton Ün. Basımevi, 1941;271.
Antioch on the Orontes IV   The Excavations 1 1937	1939 (Waage FO, Ed). Princeton Ün Basımevi 1948;224.
Antioch on the Orontes IV   The Excavations 2 1937	1939 (Waage FO, Ed). Princeton Ün. Basımevi 1952;208.
Antioch on the Orontes V   The Excavations    1937	1939 (Stillwell R, Ed). Princeton Ün. Basımevi. 1952;236.

Tablo II. Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü’nün yayınlamış olduğu, 1932-1939 yılarında yapılan Antakya Mozaikleri kazılarının güncel dijital arşiv bilgileri.

1	https://catalog.princeton.edu/catalog/9920022063506421
2	https://ochre.lib.uchicago.edu/antioch/
3	https://vrc.princeton.edu/archives/collections/show/7
4	https://vrc.princeton.edu/researchphotographs/s/antioch/page/about
5	//artandarchaeology.princeton.edu/whats/news/major-new-online-resource-study-ancient-antioch-launched
6	https://artmuseum.princeton.edu/story/antioch-mosaic-restoration-project
7	https://artmuseum.princeton.edu/story/antioch-through-ages
8	https://vrc.princeton.edu/researchphotographs/s/antioch/page/introduction
9	artandarchaeology.princeton.edu/whats/news/venturing-through-ancient-antioch%E2%80%94-all-access-pass
10	https://archive.org/details/antiochontheoron0002stil/page/n5/mode/2up
11	Fisher C, Campbell WA, Lassus J, Elderkin GW. The Excavation of Antioch-on-the-Orontes. Digital Resources 1932-1939. https://onlinepublications.uchicago.edu/antioch/
12	Major New Online Resource for the Study of Ancient Antioch Launched https://artandarchaeology.princeton.edu/whats/news/major-new-online-resource-study-ancient-antioch-launched

3. Antik Antakya’nın Korunması

Güncel olarak Antik Antakya’nın korunması çok önemli bir konudur.

Türkiye’nin tüm birimleri bu konuyu yeniden düşünmelidir. Bilim insanları, entelektüel insanlar, görüşlerini belirtmeli, yaşadıkları çevreye katkı yapmalıdır.

1. Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü;

1932-1939 yıllarında, Prof. Dr. CR Morey liderliğinde

Antik Antakya’da yapmış oldukları kazılarda, Antik Antakya’nın “kurtarma kazıları” yapılabilmesi için gerekli ön çalışmaları yapmış, yayınlamış, önerilerini ortaya koymuşlardır.

Bunları dikkate almalıyız.

Antioch on-the-orontes: the excavations 1933-1936 – Archive.org

ochre.lib.uchicago.edu › antiochAntioch-on-the-Orontes Online – University of Chicago         

2. Prof. Dr. Numan Tuna ve Dr. Burak Belge;

2011 yılındaki makalelerinde, Princeton Üniversitesinin arşiv bilgilerinin ışığında, Antakya Sit alanları ve antik kalıtların kurtarılması için, bilimsel anlamdaki değerli görüşlerini bildirmişlerdir. 

Tuna N, Belge B. Tarih İçinde Mersin Kolokyumu: Akdeniz Kentleri, Gelecek İçin Geçmişin Birikimi. 20-22 Ekim 2011, Mersin. MÜ Yayını 37, Akdeniz Kent Araş Merk Yayını 04, 2013;14-35. file:///C:/Users/user/Downloads/Antakya_tarihi_kentinin_kentsel_arleoloj%20(2).pdf

3. Antik Antakya kalıtları, 8.5 ve 11m toprak altındadır, belediye imar sondajları sadece 3 metredir

Antakya, Habibi Neccar (Silpius) Dağı ile Asi (Orontes) Irmağı arasında yamaç ve düzlükte kurulmuş, yağışlı, taşkınlar, deprem görülen bir yerdir. Yukarı yamaçlardaki taş, toprak, molozlar Asi Irmağına doğru akarak birikmiş, Asi yatağının değişmesine, Antik Antakya kalıtlarının üzerinin örtülmesine, toprak altında kalmasına yol açmıştır.

Antik dönem kalıntıları;

1.  Kent ana ekseninde günümüze göre 11m derinlikte,
2. Kolonatlı Cadde (Herod, Kurtuluş) (3.6 km)  de ise 8.5m derinlikte olduğu Princeton Üniversitesi’nin 1932-1939 yıllı kazıları göstermiştir (Antioch-on-the-Orontes, The Excavations, 1934-1941).
3. Habibi Neccar Dağı yamaçları, yakın yerler; antik kalıtlar yüzeye yakındır (Morey CR, 936;647).
4. Tarımsal alanlar; antik kalıtlar korunmuştur (Antioch-on-the-Orontes, The Excavations, 1934-1941).

“1930’ların kazı sonuçlarından bilinen arkeolojik veriler dikkate alınmadığı için;

kentsel sit alanı altında bulunan ve kentsel sit alanı dışında kalan gelişme alanlarında olası arkeolojik varlıklar için strateji geliştirilmediği görülmüştür” (Tuna N, Bilge B, 2011).

4. Princeton Üniversitesi kazı sonuçları verilerine göre;

• Antik kentin yaygınlığı, kültür katmanlarının günümüze göre düzeyleri bilinmesine karşın,
• Yapılan sondajların çoğunda 3 m. derinliğe dek inilerek,
• Kültür varlıklarına rastlanmadığı sonucuna vardıkları görülmektedir (Downey, G. 1958;89).
  

4. Antakya Mozaiklerinden Örnekler

1. Princeton Üniversitesi

Antakya, Defne ve Çevlik’te zeytin bahçelerindeki zeytin ağaçların 8.5m ve 11m altındaki antik yapılar ve bunların tabanını döşeyen görkemli 300 Mozaik çıkarılmış, bu buluntuların yerleri, sonra yeniden toprakla kapatılmıştır. Antakya, Defne kazı çalışmaları ile çıkarılan mozaik yer döşemeleri gün yüzüne çıkmıştır.

https://ochre.lib.uchicago.edu/ochre?uuid=7bb707d4-08ad-42eb-a700-17e521634896&load
https://pi.lib.uchicago.edu/1001/org/ochre/ebad5a68-1705-467f-8483-a799c5533d28

2.Chicago Üniversitesi

Chicago Üniversitesi, Princeton’da saklanan ve henüz yayınlanmayan Antakya Kazı materyalini dijital teknolojiye entegre etmek, olası yeni araştırma ve yayın olanaklarını araştırmak amacıyla, değişik üniversitelerden ilgili bilim insanlarını bir araya getirerek yeni bir “Proje” yapmıştır:
“Asi Antakya’sı Araştırma Kurulu” (Committee for the Investigation of Antioch-on-the-Orontes, CIAO).

Proje Kurulu Üyeleri ve Kurumları:

• Stephen Batiuk (Toronto),
• Andrea Berlin (Boston ),
• Andrea U. De Giorgi (Florida),
• Asa Eger (UNC-Greensboro),
• Julia Gearhart  (Princeton),
• Stefan Heidemann (Hamburg),
• Kirstin Ohrt (Princeton),
• Alan M. Stahl (Princeton),
• Peter Stone (Virginia),
• Agnès Vokaer (Bruxelles),
• Tasha Vorderstrasse (Chicago).

https://voices.uchicago.edu/ochre/project/antioch-on-the-orontes/
https://onlinepublications.uchicago.edu/antioch/

3. Güncel olarak, Antakya Mozaikleri Yurt Dışında Bulunduğu Yerler

Worcester Sanat Müzesi,

Boston Güzel Sanatlar Müzesi,

Baltimore Sanat Müzesi,

Harvard Üniversitesi Sanat Müzesi,

Princeton Üniversitesi Sanat Müzesi,

Louvre Müzesi, bazı özel müzelerde,

Yurt içinde de Hatay Arkeoloji Müzesi’nde bulunmaktadır.

4. Hatay Arkeoloji Müzesi, Defne (Harbiye) Kazısı (1999-2007)

2007 yılında, Hatay Arkeoloji Müzesi’nden Ömer Çelik başkanlığında, Asi Antakya’sı Defne Tiyatrosu’nun 200m yakınında gerçekleştirilen kurtarma kazısında;

“Menander’in komedilerinden 4 sahne, çoğunlukla korunmuş mozaik döşeme ortaya çıkarılmıştır”

Antik Antakya’nın kültürel ve entelektüel yaşamına ait bilgileri günümüze taşıyan mozaik paneller çok değerlidir.

5. Hatay Arkeoloji Müzesi, İncirli Köyü kazısı (2013, 2021)

Antakya’ya yaklaşık 40 km uzaklıkta, Gölbaşı’na yakın konumdaki İncirli Köyü’ndeki antik yerler, 08.04.1996’da Hatay Müze Müdürlüğü tarafından belirlenmiş ve 2007 yılında “kurtarma kazısı” ile ortaya çıkarılmıştır.

2007 yılında, İncirli Köyü’nde 2 değişik alanda kurtarma kazısı yapılmıştır:

1. İncirli Köyü Kilise (2 Oda) Mozaikleri,
2. İncirli Köyü Martyrium Mozaiği bulunmuştur.

Çelik Ö. İncirli Köyü Mozaikleri I. Journal of Mosaic Research  2013;6:1-7

Çelik Ö. İncirli Köyü Martyrium Mozaikleri ve Hatay.. J Mosaic Research  30 Nov 2021;(14):53-77. DOI: 10.26658/jmr.1012070

Çelik Ö. İncirli Köyü Martyrium Mozaikleri ve Hatay Mozaikleri Arasındaki Yeri. J Mosaic Research  30 Nov 2021;(14):53-77.

Bu mozaikler, yakındaki Gölbaşı, günümüzde bulunmayan Amik Gölü, Amik Ovası ve çevresinin doğal yaşamını yansıtan balık, kuş, leylek, ördek, turna, tavus kuşu ve nilüfer çiçekleri figürleri içermekte ve antik çağın doğa bilgilerini, kültürünü ve inançlarını günümüze yansıtmaktadır. Gölbaşı gölünün nilüferleri günümüzde de bulunmaktadır.

Bu çalışmalar göstermektedir ki, Antik dönemin “mozaik” kültürü Antik Antakya (Antioch, Antiochia), Defne (Daphne), Çevlik (Seleucia_Pieria) dışında, Amik Ovası kırsalında, özellikle “nülüfer çiçekleri” ve “tatlı, kireçsiz suyu” ile ünlü Gölbaşı  (Adalar Köyü) yakınında da bulunmaktadır.

5. Sonuç

Antakya ve çevresi, eski çağlardan günümüze bilinen, söylencelere konu olan çok önemli deprem bölgesidir. Bu nedenle, yeni yapılaşmalarda “deprem güvenliğinin” öncelikle gözetilmesi gereklidir.

Ayrıca, yeni yapılaşmaların, Antik Antakya kalıtlarının bulunduğu “fayların” dışındaki alanlara olması uygun olur.

“Büyük yıkımlara” ve “acılara” yol açan, tüm topluma, Mustafa Kemal Üniversitesi Öğrencilerine, Öğretim Üyelerine ve çalışanlarına da büyük acılar yaşatan 6 Şubat 2023 depremi sonrası yeniden yapılaşmaya gidilirken;

•  1932-1939 yıllarındaki Princeton Üniversitesi Kazı Kurulunca saptanmış, haritalanmış olan antik bölgelerden ve “faylardan” uzak durarak, depreme dayanıklı zeminler üzerine, yapılaşma yapılmalıdır.
• Günümüzde, “Drone, Laser, Dijital, Coğrafi Sistemler, vb” yeni teknolojiler ile yer altındaki “antik yerlerin” varlığı daha kolay saptanabilmektedir.
• Antik Antakya (Antioch, Antiochia), Antik Daphne, Antik Seleucia Pieria, Amik Ovası Höyükleri ve benzeri yerler koruma altına alınmalı ve yapılaşma dışında tutulmalıdır.

Antik Antakya, kuruluşunda olduğu gibi, İskender’in diğer komutanlarından Lisimahos (Lysimachus) tarafından kurulmuş olan Antik Efes kenti gibi bir uygarlık merkezidir.

Antik Antakya, günümüzdeki Antakya’nın 8.5m ve 11m altındadır. Bu durumun, Turizm Ekonomisi açısından, bölge halkına büyük gelir sağlayacak bir alandır.

Bu alanlar Küçük Dalya (Asi üzerindeki Ada), Maşuklu, Harabarası, Kurtuluş Caddesi güncel teknolojilerle belirlenmeli ve koruma altına alınmalıdır.

Princeton Üniversitesi’nin 1932-1939 yıllarındaki Antakya kazısı, “Yüzyılın Kazısı”, olarak tanımlanmış, “Altın Antakya’nın Görkemli Mozaikleri” diye anılmıştır.

Güncelde, Antik Antakya Çalışmalarına Yönelik Önemli Yeni Çevrimiçi Kaynak Projesi Gündemdedir.

Bu projenin amacı, Princeton Üniversitesi’nin 1932-1939 yılları arasındaki Antik Antakya kazılarında elde edilen kalıtların, henüz yayınlanmamış olan bölümlerinin (Princeton’daki materyal arşivini) yeterince incelenmesi ile bölgenin tarihi, yaşamı, kültürüne ait, yeni bilgiler sağlama olasılığı yüksektir.

“Major New Online Resource for the Study of Ancient Antioch Launched” https://artandarchaeology.princeton.edu/whats/news/major-new-online-resource-study-ancient-antioch-launched

Mustafa Kemal Üniversitesi ve İskenderun Teknik Üniversitesi, deprem ve Antik Antakya ve çevresi çalışmalarına daha çok katılmanın yolunu bulmalıdır.

Böylelikle, yurtiçinde ve yurtdışında, Antik Antakya ve Antakya mozaikleri ile ilgili yapılması gerekli yeni bilimsel çalışmaların, olası yeni gelişmelerin ve yeni bilgiler elde edilmesinin yolunu açabilir.

Son Söz:

Örneğin 6 Şubat 2023 depremi sonrası, “depreme dayanıklı” konutlarla yeniden yapılaşmaya giderken Princeton Üniversitesi “Antakya Kazıları” ile elde edilen bilgilerin ışığında;

• Yeni görüntüleme teknolojileri (Drone, Laser, dijital) ile çalışarak, Antik Antakya yapılaşma alanı dışında bırakılabilir,
• Antik Antakya’nın kimi alanları gün yüzüne çıkarılarak, turizme açılabilir,
• Antik Antakya, turizm gelirleri açısından, Türkiye’nin yeni Efes’i ve halkın gelir kapısı olabilir.

Kaynaklar

1. Campbell, William A. “Excavations at Antioch- on-the-Orontes”, Am J Archaol 1934; 38/2: 201-206.
2. Chowen, Richard H. “The Nature of Hadrian’s Theatron at Daphne”, Am J Archaeol 1956;60/3: 275-277.
3. Campbell, WA. Excavations at Antioch-On-The-Orontes. American Journal of Archaeology, 1934;3(2):201-206.
4. Campbell, WA. The 4th, 5th Seasons of Excavation at Antioch-on-the-Orontes:1935-1936. Am J Archa 1938;42(2):205-17
5. Campbell, WA (1940). The 6th Season of Excavation at Antioch-on-the-Orontes:1937. Am J Archaeol 1940;44(4):417-27
6. Campbell, SD. The Mosaics of Antioch, The Corpus of Mosaics Pavements in Turkey. Toro: Pontifical Inst Medi St. 1988.
7. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2021;30(1):175-182.
8. Chowen, Richard H. 1956 “The Nature of Hadrian’s Theatron at Daphne”, American J of Archaeology 1956;60(3):275-277.
9. Downey, Glanville 1959 Libanius Oration in Praise of Antioch (Oration XI). Proceedings Am Phil Soc 1959;103(5): 652-685.
10. Downey, Glanville. A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arab Conquest. Princeton University Press. 1961.
11. Downey, Glanville Antioch in the Age of Theodosius the Great. Norman: University of Oklahoma Press. 1962.
12. Downey, Glanville Libanius Oration in Praise of Antioch (Oration XI). Translated with introduction and Commentary”. Proceedings of the Am Philosophical Society 1959;103/5: 652-685.
13. Downey, Glanville. Antioch in the Age of Theodosius the Great. Norman: University of Oklahoma Press, 1962.
14. Downey, Glanville. A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arab Conquest. Princeton University Press, 1961.
15. Levi, Doro 1947 Antioch Mosaic Pavements I, II. Princeton: Princeton University Press. 1947
16. Jeffreys, Elizabeth and Jeffreys, M. The Chronicle of John Malalas: Melb: Australian Ass for Byzantine Studies. 1986.
17. Morey, Charles R. “The Excavation Of Antioch on the Orontes”, Parnassus 1935;7(4): 9-12. 
18. Tuna N. Belge, B. Tarih İçinde Mersin Kolokyumu: Akdeniz Kentleri, Gelecek İçin Geçmişin Birikimi. 20-22 Ekim 2011, Mersin. MÜ Yayını, 37. Akdeniz Kent Araş Merk Yayını, 04. 2013;14-35.