Salgınlar nasıl biter: İnsanlığın İspanyol Gribinden aldığı dersler acaba günümüzün küresel covid salgına ışık tutar mı?
Günümüzde Bakırköy akıl hastanesine adı verilen Mazhar Osman Usman, (D. 1884, Ö.31.Ağustos 1951) uyku hastalığı salgını (Zatüd dimağı İstilai Uyku Hastalığı Salgını) kitabında;
“1918-1919 senelerinde İstanbul’da Grip, İspanyol, Paçavra hastalıkları namile müthiş salgın halinde devam edip birçok kurbanlar vermemize saik olan afetin Ansefalit Letarjik olduğuna şüphe yoktur.” (M. Osman 1933), diye yazmıştır.
Mazhar Osman’ın öğrencisi Dr. Nazım Şakir (Şakar)’ın “İspanyol Gribinden” önce ansefalitin bu topraklarda görülmediğini belirten [Şakir N (1933) Bizde ansefalit letarjik. İstanbul Seririyatı 15:719-22 Nazım Şakir] makalesinde, İstanbul’da 1919 Ocak ayından sonra istatistiki olarak kayda değer şekilde artan vakalar hakkında yazdığı olgu sunumlarında ayrıntılı bilgiler mevcuttur.
COVID-19 pandemisi ile birlikte, öncelikle SARS-CoV2’nin merkezi sinir sistemine olası girişleri ve etkileri hakkında görüşler ve olgu sunumları neşredilmeye başlandı. (Ye, M., Ren, Y., & Lv, T. (2020). Encephalitis as a clinical manifestation of COVID-19. Brain, behavior, and immunity, 88, 945–946. https://doi.org/10.1016/j.bbi.2020.04.017).
Tıp tarihi eğitimimizi klinisyenler olarak geliştirmeliyiz. Söz konusu bulguları mutlaka nörolog ve psikiyatristler ile birlikte değerlendirirken tarihimizden gelen bilimsel gücümüzü geleceği ön görmek için kullanmalıyız.
Hekimler, hem aşılama, hem de tüm dünya nüfuslarında % 80 ve üstü oranda tüm mutasyonlara maruz kalana kadar Covid-19 pandemisinin tamamen sona eremeyeceğini düşünüyorlar. Kesin değil ama büyük ölçüde eminiz” diye ise tarihsel süreci inceleyen Markel’in makalesinde 2007 den beri yazıyor. (Markel H, Lipman HB, Navarro JA, Sloan A, Michalsen JR, Stern AM, Cetron MS. Nonpharmaceutical interventions implemented by US cities during the 1918-1919 influenza pandemic. JAMA. 2007 Aug 8;298(6):644-54. doi: 10.1001/jama.298.6.644. Erratum in: JAMA. 2007 Nov 21;298(19):2264. PMID: 17684187).
Gene aynı makaleye göre kulağımıza küpe olacak öğütler de şu şekilde sıralanıyor. Henüz ilaçların olmadığı, aşının etkin bir şekilde herkese uygulanamadığı salgının ilk aşamalarında ise ilaç ve aşı dışı müdahalelerin (maske, mesafe, müddet, mekan, temizlik) son derece etkin biricik yöntem olarak gösterilmektedir.
Tüm insanlığın etkili tedavilere ve önleyici koruyucu etkin aşılara bir an evvel kavuşması dileklerimle…