Kurumların toplumdaki imajı gerekli ve önemlidir(1). Bu açıdan, misyon ve vizyonun gerektirdiği amaç ve araçlara uygun düzenlemeler yapar(2). Bu sırada, kişisel değerlere hizmet durumu da eklenince kıt kaynaklarda makama uygun kişi değerlendirmesinde liyakat kavramı ortaya çıkar(3,4). Kurumun imajı ve toplum tarafından kabul ve hizmet sürdürülebilirliği (5) ve meşruiyet ilkesi açısından da liyakat önemlidir.
Liyakat yalnız ölçülebilir unsurlarla değil, aynı zamanda ideolojik ve bazen nadir durumlarla ve rastlantısal karşılaşmalarla da ilişkilidir(2). Kamu idarelerinde teşviklerin etkisiz yönetilmesi, kamu çalışanlarının içsel motivasyonu ve ahlaki bağlantısının kesilmesine yol açabilir(3,6).
Çoğu kurum, yönetişim sistemlerinin nasıl çalıştığını açıklamaya odaklanır. Bununla birlikte bazı bilim insanları, mevcut kurumlar çoğu zaman göreve hazır olmadığı için, araştırmacıların bu “seyirci” yaklaşımını yeniden düşünmeleri ve yönetişim sistemlerini değiştirmeye ve iyileştirmeye yardımcı olabilecek deneyler ve müdahaleler yapmaları gerektiğini savunmuşlardır(7,8).
Deneyim, yapısal, dinamik ve yönetime ait ölçeklerin geliştirilmesine dair sorunlar bulunmaktadır. İhtiyaç ve deneyim çeşitliliği, duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarla ilgili empati farklılığı, insanın bulunduğu yer ve zamanda güçlü oluşu motivasyonu etkileyen iç dinamiklerle ilgili güven değeri ile ilgili düzenlemelerin gerekliliğidir(1). Yalnız kalma korkusu, başarısızlık korkusu motivasyon kaybına da yol açar.
Liyakatte meşruiyet, işbirliği, kollaborasyon, hizmet kalitesi, rol çatışması ile ilgili durumların aşağıda nitelikleri vurgulanmıştır:
Meşruiyet: İşyerinin hiyerarşik düzenlemeye açık, tebliğ edilmiş düzenlemesi mevcuttur. Tarihi belirgindir. Misyon ve vizyona göre öngörü yapılmakta ve topluma hizmet verilmektedir. Temsil edilme durumları kabul edilebilir düzeydedir. Bu şekilde denge sağlandığından, iç ve dış denetim kolaylıkla yapılabilir ve erişilebilir niteliktedir(9,10).
İşbirliği: Ekip ve takım olma ruhu iş sağlığı ve güvenliği alanının vazgeçilmez unsurlarındandır. Bu gerekçeyle üyeler, liyakat durumunu öne çıkarmadan hiyerarşik yapıya dikkat ederek ürün üretebilir, hizmet verebilir(11). Ekip üyeleri liyakat açısından hiyerarşik düzenlemeyle ilgili bilgilendirmeyi yeterli bulur. Hukuki açıdan eşit düzenleme yapılmıştır. Açılan kadro ile ilgili düzenleme uygun tarih ve yerde yapılmaktadır. Çalışan kişiler bu yönde, iş arkadaşı ile mücadele yerine işbirliğine önem verir. Yatay ve dikey uygulamaların topluma yararı optimize edilmiştir(12,13).
Kollaborasyon: Birimler arası iletişim ağı tanımlanmıştır. Bu sebeple hangi birimin ne zaman ve nerede bir araya geleceği belirgindir. Aksaklığa yer vermeden hizmet akış şeması sağlığa uygundur. Çok disiplinli uygulama, gereklilik ve yeterlilik üzerine kuruludur. Yönetim, birimler arası uygunluk değerlendirmesini etkin yapmaktadır(14).
Hizmet kalitesi: Hizmetin etkin ve yeterli sunulduğuna dair yeterli veri bulunmaktadır. Kabul edilen standartlara uygunluk söz konusudur.
Rol çatışması ve liderlik, mesleki liyakat, hayal kırıklığı, informel iletişim ağı çatışmadaki önemli unsurlardandır(8). Buna liderliğin zorlayıcı, otoriter, bağlayıcı, demokratik tempo veren koçluk gibi zamana bağlı değişikleri eklenince liyakatte çatışma kaçınılmaz hale gelir(15). Buna kıt kaynaklar ve hiyerarşi de eklenince kriz gözlenir. Bu durumların zamanında fark edilmesi, buna göre tedbir ve önlem alınması, sonrasında standart uygulama durumunun analizindeki aksamalar tıpta uygulama hataları çerçevesinde değerlendirilir(16,17). Hizmetin verilmesindeki aksamalar dikkate alınınca idari kusur açığa çıkar. Dolayısıyla bu durum domino taşı gibi birbirini tetikleyen bir özelliğe sahiptir.
Liyakat konusunda eşdeğerli sistemin gerekliliğini savunabiliriz. Ne dersiniz?
Saygı ve sevgi ile.
KAYNAKLAR
1.Toby Lowe , Max French , Melissa Hawkins , Hannah Hesselgreaves & Rob Wilson (2020): New development: Responding to complexity in public services—the human learning systems approach, Public Money & Management, DOI: 10.1080/09540962.2020.1832738.
2. Samuel Spáč (2020): The Illusion of Merit-Based Judicial Selection in Post-Communist Judiciary: Evidence from Slovakia, Problems of Post-Communism, DOI: 10.1080/10758216.2020.1806080.
3. Renato Ruffini1 , Giuseppe Modarelli2 , Roberta Sferrazzo3 and Matteo Turri. Is merit pay changing ethos in public administration? Cogent Business & Management (2020), 7: 1724703 https://doi.org/10.1080/23311975.2020.1724703.
4. Romme, A. Georges L.; Meijer, Albert. Applying design science in public policy and administration research. Policy and Politics (2020): 48/1: 149-165.
5. Gemlik Nilay, Sığrı Ünsal. Kurum imajı analizi ve bir belediye üzerindeki uygulamanın değerlendirilmesi. 2007. http://acikerisim.ticaret.edu.tr/xmlui/handle/11467/341
6. Erdem, M., & Meriç E. (2012). Okul yönetiminde kayırmacılığa ilişkin ölçek geliştirme çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 141-154.
7.Geçkil, T., & Tikici, M. (2015). Örgütsel Demokrasi Ölçeği Geliştirme Çalışması. Amme İdaresi Dergisi, 48(4).1-39. https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/orgutsel-demokrasi-olcegi-toad.pdf
8. Tahtalıoğlu Hava, Özgür Hüseyin. Türkiye’de Akademisyenlerin İdari Görevlerine Dair Cam Tavan Algısı Ölçeği. Omer Halisdemir Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2020, 13.4. 1-16.
9. Öntürk Yavuz. Akademisyenlere Yönelik Mobing Davranışları İle İş Yaşam Kalitesi İlişkisinin İncelenmesi. Social Sciences, 2019, 14.6: 3321-3340.
https://orgutkurami.com/wp-content/uploads/2019/02/10OKS_Bildiri_Kitab%c4%b1-1.pdf
10. Çiftçi Yasemin Acar. Eleştirel Çok kültürlü Eitim Öğretmen Yeterlikleri Ölçeği (EÇEÖYÖ): Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences, 2017, 26.1.
11. Manski Sarah, Manski Ben. No Gods, No Masters, No Coders? The Future of Sovereignty in a Blockchain World. Law and Critique 2018:29/2: 151-162.
12. Topdemir Tolga Anıl. Politik Yetinin Örgütsel Sapma Davranışı Üzerindeki Etkisinde Meritokrasinin rolü. Öneri Dergisi, 15.54: 555-585.. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/945461.
13. Akthar Zia. Acts of State, State Immunity, and Judicial Review ın the United States. British Journal of American Legal Studies 2018: 7/1: 205-234.
14. Yıldız Canan Demir Polat Murat. Tempo Veren Liderlik Ölçeği (TVLÖ): Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2020, 8.2: 533-544.
15. Sevim, O. (2014). Akademik Etik Değerler Ölçeğinin Geliştirilmesi Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. Electronic Turkish Studies, 9(6). 1-15. https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/akademik-etik-degerler-olcegi-toad.pdf.
16. Bilge Yaşar. Tıp Düzleminde Adalet, Öncü Basımevi, Ankara-2013.
17.Bilge Yaşar; Geçim İ.Ethem; Medikolegal Düzlem Tıpta Uygulama Hataları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara-2014.